Gereklilik Kipi Nedir?
Gereklilik kipi, bir işin, oluşun veya hareketin yapılmasının gerekli olduğunu veya yapılması gerektiğini ifade eden bir fiil çekimidir. Bu kip, bir zorunluluk, tavsiye veya yükümlülük anlamı taşır.
Gereklilik Kipinin Ekleri ve Kullanımı
Gereklilik kipi, fiillere -mAlI eki getirilerek yapılır. Bu ekin kullanımı şu şekildedir:
- Fiil kök veya gövdesine eklenir.
- Ünlü uyumlarına uyar. Yani fiilin son hecesindeki ünlüye göre -malı veya -meli şeklini alır.
Kural: Fiil + (-malı / -meli) + Şahıs Eki
Örnekler
Aşağıda "gitmek" ve "okumak" fiillerinin gereklilik kipine göre çekimlenmiş hallerini görebilirsiniz:
- Ben gitmeliyim / okumalıyım
- Sen gitmelisin / okumalısın
- O gitmeli / okumalı
- Biz gitmeliyiz / okumalıyız
- Siz gitmelisiniz / okumalısınız
- Onlar gitmeliler / okumalılar (veya "gitmeli / okumalı" şeklinde de kullanılabilir)
Gereklilik Kipinin Anlam Özellikleri
Gereklilik kipi, kullanıldığı cümleye farklı anlamlar katabilir:
- Zorunluluk: "Bu raporu yarın sabaha kadar bitirmeliyim." (Bir iş veya görev zorunluluğu)
- Tavsiye/Öğüt: "Daha sağlıklı olmak için düzenli spor yapmalısın." (Bir öneri veya tavsiye)
- Yükümlülük: "Vergilerimizi zamanında ödemeliyiz." (Yasal veya ahlaki bir sorumluluk)
- Olasılık/Mantıksal Çıkarım: "Dışarıda çok gürültü var, komşular gelmiş olmalı." (Bir tahmin veya olasılık bildirir)
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
- Gereklilik kipinin olumsuzu -mAmAlI ekleriyle yapılır. Örneğin; "gitmemeliyim", "okumamalısın".
- Gereklilik kipi ile çekimlenmiş bir fiil, cümlede yüklem görevini üstlenir.
- "Olasılık" anlamında kullanıldığında, genellikle 3. tekil şahıs (o) ile kullanılır ve şahıs eki düşebilir. Örneğin; "Evde unuttum olmalı."
