Göbeklitepe, Şanlıurfa'da bulunan ve MÖ 9600-7300 yıllarına tarihlenen dünyanın bilinen en eski tapınak kompleksidir. 1995 yılında Alman arkeolog Klaus Schmidt tarafından keşfedilen bu antik yapı, insanlık tarihi hakkındaki pek çok bilgiyi kökten değiştirmiştir.
Geleneksel tarih anlayışına göre, insanlar önce tarımı keşfetmiş, ardından yerleşik hayata geçmiş ve son olarak tapınaklar inşa etmişti. Ancak Göbeklitepe, avcı-toplayıcı toplumların tapınak inşa ettiğini kanıtlayarak bu teoriyi tersine çevirdi.
Göbeklitepe, bilinen en eski tapınak olma özelliğini taşır. Stonehenge'den 7000, Mısır piramitlerinden ise 7500 yıl daha eskidir. Bu durum onu "insanlık tarihinin sıfır noktası" yapmaktadır.
Bölgede bulunan buğday kalıntıları, tarımın ilk olarak bu bölgede başlamış olabileceğini düşündürmektedir. Tapınak inşası için bir araya gelen insanların, kalabalık grupları beslemek için tarımı geliştirmiş olabileceği teorisi güçlenmiştir.
Bu kadar büyük bir yapının inşası, organize bir iş gücü ve sosyal hiyerarşi gerektirir. Bu da avcı-toplayıcı toplumların sanılandan çok daha karmaşık sosyal yapılara sahip olduğunu göstermektedir.
Göbeklitepe, 2018 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alınmıştır. Bu karar, sit alanının evrensel değerini ve insanlık tarihi için taşıdığı önemi resmen tanımıştır.
Göbeklitepe, sadece bir arkeolojik site değil, insanlığın ortak hafızasının en değerli sayfalarından biridir. Her yeni kazı, tarih öncesi insanın zekası, inancı ve sosyal organizasyonu hakkında yeni sırlar açığa çıkarmaya devam etmektedir.
