Her yıl İslam dünyasında milyonlarca Müslüman için yeni bir başlangıcı işaret eden Hicri Yılbaşı, dini takvimin ilk ayı olan Muharrem ayının birinci gününde kutlanır. Ancak bu tarih, miladi takvimde sabit bir güne denk gelmez; her yıl yaklaşık 10-11 gün öne kayar. Peki bunun sebebi nedir ve Hicri takvim neden bu kadar önemlidir? Gelin bu kadim zaman ölçüsünü birlikte tanıyalım.
Hicri takvim, Ay'ın Dünya etrafındaki dönüşünü temel alan bir kameri takvimdir. İslam peygamberi Hz. Muhammed'in (s.a.v.) Mekke'den Medine'ye hicretini (MS 622) başlangıç kabul eder. Takvim, halife Hz. Ömer döneminde, hicretten 17 yıl sonra, yönetim ve yazışmalardaki tarih karışıklığını gidermek amacıyla düzenlenmiştir.
Hicri yılbaşı, Muharrem ayının 1. günüdür. Bu günün belirlenmesi ise hilalin (yeni ay) gözlemlenmesi ile olur. Geleneksel olarak, bir önceki ay olan Zilhicce ayının 29. günü akşamı hilal gözlemi yapılır. Hilal görülürse ertesi gün yeni ayın (Muharrem) birinci günü, görülmezse Zilhicce 30 güne tamamlanır ve ondan sonraki gün Muharrem'in birinci günü kabul edilir.
Günümüzde birçok İslam ülkesi, astronomik hesaplamalarla önceden belirlenen takvimleri kullanmaktadır. Bu nedenle, özellikle Türkiye gibi ülkelerde Diyanet İşleri Başkanlığı'nın ilan ettiği tarih esas alınır.
Not: Bu tarihler Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı takvimine göredir. Diğer ülkelerde hilalin gözlemine bağlı olarak bir gün önce veya sonra başlayabilir.
Muharrem ayı, İslam dininde "haram aylar"dan (savaşmanın yasak olduğu aylar) biridir ve büyük bir saygı görür. Bu ay içerisinde önemli olaylar ve ibadetler bulunur:
Hicri (kameri) yıl, Dünya'nın Güneş etrafındaki dönüşüne göre hesaplanan miladi (şemsi) yıldan yaklaşık 10-11 gün daha kısadır. Çünkü bir kameri ay (iki hilal arası) ortalama 29.5 gün, bir kameri yıl ise 354 veya 355 gündür. Bu fark, Hicri takvim tarihlerinin her sene miladi takvimde yaklaşık 10-11 gün öne kaymasına neden olur. Bu durum, Ramazan ayının da farklı mevsimlere denk gelmesinin sebebidir.
Miladi yılı Hicri yıla çevirmek için şu yaklaşık formül kullanılabilir:
Hicri Yıl ≈ (Miladi Yıl - 622) × (33/32)
Örneğin 2024 yılı için: (2024 - 622) × (33/32) ≈ 1446
Hicri yılbaşı, sadece bir takvim değişiminden ibaret değil, aynı zamanda bir hicreti, bir yeniden doğuşu ve manevi bir tazelenmeyi simgeler. Muharrem ayı, ibadetler, tarihi dersler ve geleneklerle dolu, Müslümanlar için bereketli bir aydır. Yeni bir Hicri yıla girerken, geçmişten dersler çıkarıp geleceğe umutla bakmak, bu özel zamanın ruhuna en uygun davranış olacaktır.
Not: Kesin tarihler için her yıl resmi kurumların (Diyanet İşleri Başkanlığı gibi) açıklamalarını takip etmek önemlidir.
