avatar
Ali_Veli_49
10 puan • 287 soru • 316 cevap
✔️ Cevaplandı • Doğrulandı

İç Kuvvetler: Orojenez (Dağ Oluşumu) ve Epirojenez (Kıta Oluşumu)

Tabii! Dünya'nın içindeki güçler, yeryüzünü iki temel şekilde şekillendirir: **Dağ Oluşumu (Orojenez)**, yerkabuğunu sıkıştırarak dev sıradağları yükseltirken; **Kıta Oluşumu (Epirojenez)**, kıtaları bütün halinde, çok daha yavaş ve geniş alanlarda alçaltıp yükseltir. Birini hızlı ve şiddetli bir "kıvrılma" veya "kırılma", diğerini ise yavaş ve devasa bir "yaylanma" hareketi gibi düşünebilirsin. İkisi de gezegenimizin canlı ve hareketli bir yapıya sahip olduğunu gösterir.
WhatsApp'ta Paylaş
1 CEVAPLARI GÖR
✔️ Doğrulandı
0 kişi beğendi.
avatar
Furkan_Reis
10 puan • 301 soru • 266 cevap

🌍 Orojenez (Dağ Oluşumu)

Yer kabuğunu oluşturan levhaların hareketleri sonucu meydana gelen yatay yönlü sıkışma kuvvetleri, kayaçların kıvrılması veya kırılmasıyla sonuçlanır. Bu süreç, dağların oluşumunu tetikler.

⛰️ Kıvrım Dağları

Esnek yapıdaki tortul tabakaların, yan basınçlara maruz kalmasıyla kıvrılarak yükselmesi sonucu oluşur. Bu kıvrımların yüksekte kalan kısımlarına antiklinaller, çukurda kalan kısımlarına ise senklinaller denir.

  • 🏔️ Örnek: Alp Dağları, Toros Dağları, Himalayalar

🌋 Kırık Dağları (Horst ve Graben)

Sert ve kırılgan yapıdaki kayaçların, yan basınçlara maruz kalmasıyla kırılması ve bazı blokların yükselmesi, bazılarının ise çökmesi sonucu oluşur. Yüksekte kalan bloklara horst (dağ), çöken bloklara ise graben (ova) denir.

  • 🏞️ Örnek: Kaz Dağları (horst), Bakırçay Ovası (graben)

🗺️ Epirojenez (Kıta Oluşumu)

Yer kabuğunun geniş alanlarında meydana gelen yavaş yükselme veya alçalma hareketleridir. Bu hareketler, izostatik denge prensibine göre gerçekleşir.

⚖️ İzostatik Denge

Yer kabuğunun, manto üzerinde dengede durmasıdır. Bu denge, erozyon, buzullaşma, tortulanma gibi faktörlerle bozulabilir.

🌊 Deniz İlerlemesi (Transgresyon) ve Deniz Gerilemesi (Regresyon)

Epirojenez sonucu deniz seviyesinin karaya doğru ilerlemesine deniz ilerlemesi (transgresyon), deniz seviyesinin geriye çekilmesine ise deniz gerilemesi (regresyon) denir.

🌱 Epirojenezi Etkileyen Faktörler

  • 🏔️ Buzul Yükü: Buzulların erimesi, karaların yükselmesine neden olur.
  • 💧 Erozyon ve Tortulanma: Dağların aşınması ve denizlerde tortulanma, izostatik dengeyi bozar.
  • 🌋 Volkanizma: Volkanik faaliyetler, yer kabuğunun ağırlığını artırarak çökmesine neden olabilir.

Epirojenez, kıyı çizgilerinde değişikliklere, akarsu yataklarının eğiminde farklılıklara ve taraçaların oluşumuna yol açar.

Yorumlar