II. Mahmut Dönemi Islahatları (1808-1839) 🏛️
II. Mahmut, Osmanlı İmparatorluğu'nun hem iç hem de dış sorunlarla boğuştuğu bir dönemde tahta çıkmıştır. Bu dönemde, devletin dağılma sürecini durdurmak ve modern bir yapıya kavuşturmak amacıyla kapsamlı ıslahatlar (yenilikler) yapılmıştır. Bu nedenle kendisine "Gâvur Padişah" denilse de, aynı zamanda "yenilikçi padişah" olarak da anılır.
🎯 Islahatların Genel Amacı
- 🛡️ Merkezi otoriteyi (padişahın gücünü) güçlendirmek.
- ⚖️ Devlet teşkilatını ve orduyu modernleştirmek.
- 🌍 Avrupa'nın askeri, idari ve teknik üstünlüğünü yakalamak.
- 📜 Ülke bütünlüğünü koruyarak, dağılmayı önlemek.
💂 Askeri Alanda Yapılan Islahatlar
- Sekban-ı Cedit Ocağı'nın Kurulması (1808): Yeniçeri Ocağı'na alternatif olarak kuruldu. Ancak Yeniçerilerin isteğiyle kısa sürede kaldırıldı.
- Eşkinci Ocağı'nın Kurulması (1826): Yeniçerileri yenilemek amacıyla "Eşkinci" adı verilen yeni bir askeri birlik kuruldu. "Hayır" cevabını alınca...
- Vaka-i Hayriye (Hayırlı Olay) - Yeniçeri Ocağı'nın Kaldırılması (1826): 🎉 Yeniçeriler son kez isyan edince, topçu birlikleriyle yenilgiye uğratıldı ve ocak tamamen kaldırıldı. Bu, II. Mahmut'un en önemli reformudur.
- Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusu'nun Kurulması (1826): Yeniçeri Ocağı'nın yerine, Avrupa tarzında eğitim veren, modern ve düzenli bir ordu kuruldu.
👑 Yönetim ve İdari Alanda Yapılan Islahatlar
- Divan-ı Hümayun Kaldırıldı: Yerine bugünkü bakanlıkların temeli sayılan "Nazırlıklar (Bakanlıklar)" kuruldu.
- Memurlara Kıyafet Zorunluluğu: Memurların sarık ve cübbe giymesi yasaklandı; pantolon, ceket ve fes giymeleri zorunlu kılındı. 🎩
- İlk Nüfus Sayımı (1831): Asker sayısını ve vergi yükümlülerini belirlemek amacıyla yapıldı (sadece erkekler sayıldı).
- Posta Nezareti ve Karantina Teşkilatı kuruldu.
- Muhtarlıklar Kuruldu (1829): Mahalle ve köy yönetimleri için muhtarlık sistemi getirildi.
- Pasaport Uygulaması başlatıldı.
📚 Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan Islahatlar
- İlköğretim Zorunlu hale getirildi.
- Avrupa'ya Öğrenci Gönderildi: İlk kez resmi olarak Avrupa'ya öğrenciler eğitim için gönderildi.
- Mekteb-i Tıbbiye (Tıp Okulu) ve Mekteb-i Harbiye (Harp Okulu) gibi modern okullar açıldı. 🎓
- Takvim-i Vekayi (1831): Osmanlı Devleti'nin ilk resmi gazetesi yayımlandı. Bu gazete ile yapılan yenilikler halka duyurulmaya çalışıldı. 📰
💷 Ekonomi ve Sosyal Alanda Yapılan Islahatlar
- Yerli malı kullanımı teşvik edildi.
- Memurlara maaş bağlandı.
- Padişah, yurt gezilerine çıkarak halkın sorunlarını dinledi. Bu, "tebaa" anlayışından "vatandaş" anlayışına geçişin ilk işaretleriydi.
📌 Önemli Notlar ve Sonuç
- ✅ II. Mahmut dönemi, Osmanlı modernleşmesinde bir dönüm noktasıdır.
- ✅ Islahatlar, Avrupa tarzında ve köklü değişiklikler içerir.
- ✅ En önemli olay, Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasıdır (Vaka-i Hayriye). Bu olay, reformların önündeki en büyük engeli kaldırmıştır.
- ✅ Bu dönemde, devlet yapısı merkezileştirilmiş ve padişahın otoritesi güçlendirilmiştir.
- ✅ Yapılan yenilikler, gelecekteki Tanzimat Fermanı'na (1839) zemin hazırlamıştır.
