📚 Fiil Türleri: İş (Kılış) Fiili
Fiiller, yapılış özelliklerine göre üçe ayrılır: İş (Kılış) Fiilleri, Durum Fiilleri ve Oluş Fiilleri. Bu dersimizde iş fiillerini detaylıca öğreneceğiz.
🎯 İş (Kılış) Fiili Nedir?
İş fiili, öznenin kendi iradesiyle, bir nesne üzerinde gerçekleştirdiği ve genellikle "onu ne yaptı?" sorusuna cevap veren eylemlerdir. Bu fiillerde bir iş, bir hareket ve bir etkilenen nesne mutlaka vardır.
💡 Kısa Tanım: Öznenin yaptığı ve bir nesneyi etkilediği fiillere iş (kılış) fiili denir.
🔍 İş Fiili Nasıl Bulunur?
Bir fiilin iş fiili olup olmadığını anlamak için fiile "Onu ne yaptı?" sorusunu sorarız. Bu soruya anlamlı bir cevap alabiliyorsak, o fiil bir iş fiilidir.
- ✅ Örnek: "Ahmet kapıyı açtı."
- ➡️ Soru: Onu ne yaptı? → Cevap: Açtı. (Neyi açtı? → Kapıyı)
- 🎯 Sonuç: "Açmak" fiili, bir nesne (kapı) üzerinde yapıldığı için bir iş fiilidir.
📌 İş Fiili Örnekleri
Aşağıda iş fiillerine dair çeşitli cümleler bulabilirsiniz. Nesnelerin altı çizilmiştir.
- 📖 Öğretmen konuyu anlattı.
- ✂️ Berber saçını kesti.
- 🍽️ Annem yemeği pişirdi.
- 📝 Öğrenci ödevini yaptı.
- 🏗️ İşçiler binayı inşa etti.
- 🧹 Çocuk odasını topladı.
⚠️ Dikkat Edilmesi Gerekenler
- ❌ Bir fiilin iş fiili olabilmesi için mutlaka bir nesne alması gerekir. Nesne almayan fiiller iş fiili olamaz.
- 💡 Yanlış Örnek: "Kuş uçtu." → "Onu ne yaptı?" sorusuna "uçtu" cevabı anlamsızdır. Çünkü uçmak eylemi bir nesneyi etkilemez. Bu bir durum fiilidir.
- ✅ Doğru Örnek: "Çocuk uçurtmayı uçurdu." → "Onu ne yaptı?" → "Uçurdu." (Neyi uçurdu? → Uçurtmayı). Bu bir iş fiilidir.
📋 Özet
- ✅ Öznenin iradesiyle yapılan bir eylemi ifade eder.
- ✅ Mutlaka bir nesnesi vardır.
- ✅ "Onu ne yaptı?" sorusuna cevap verir.
- ✅ Eylemin sonucu genellikle nesnede görülür.
