🤝 İtilaf Devletleri (Anlaşma Devletleri) Kimlerdir?
İtilaf Devletleri (İngilizce: Allied Powers veya Entente Powers), I. Dünya Savaşı'nda Almanya önderliğindeki İttifak Devletleri'ne karşı savaşan devletler bloğudur. "Anlaşma" veya "Uzlaşma" anlamına gelen bu blok, temelini 19. yüzyılın sonlarından itibaren yapılan ikili antlaşmalardan alır ve savaşın başlamasıyla genişleyerek küresel bir güce dönüşmüştür.
🎯 Bloğun Kuruluşu ve Temel Üyeleri
İtilaf bloğunun çekirdeği, aralarındaki siyasi ve askeri anlaşmalarla birbirine bağlanan üç büyük Avrupa gücünden oluşuyordu:
- 🇬🇧 Birleşik Krallık (İngiltere): Dünyanın en büyük sömürge imparatorluğu ve deniz gücü olarak bloğun ekonomik ve denizel bel kemiğiydi. Almanya'nın denizlerde ve sömürgelerde yükselen tehdidine karşı Fransa ve Rusya'ya yaklaştı.
- 🇫🇷 Fransa: 1871'deki Alsace-Lorraine toprak kaybının ve Alman işgalinin acısını unutmamıştı. Almanya'ya karşı güçlü bir kara ordusu kurmuş ve temel amacı bu toprakları geri almak ve Alman tehdidini bertaraf etmekti.
- 🇷🇺 Rusya İmparatorluğu: "Slavların koruyucusu" sıfatıyla Balkanlar'da nüfuz mücadelesi veriyordu. Panislavizm politikası ve Boğazlar'ı kontrol etme arzusu, onu Almanya'nın müttefiki Avusturya-Macaristan ile karşı karşıya getirdi. Doğu Cephesi'nde muazzam sayıdaki ordusuyla Alman kuvvetlerini meşgul etti.
Bu üçlü, Üçlü İtilaf (Triple Entente) olarak anılır. Blok, savaş sırasında birçok devletin katılımıyla genişlemiştir.
🌍 Savaş İlerledikçe Bloğa Katılan Önemli Devletler
- 🇮🇹 İtalya (1915): Başlangıçta İttifak Devletleri ile ittifak içindeydi. Ancak İtilaf Devletleri'nin vaat ettiği topraklar (Trentino, Trieste, Dalmaçya kıyıları) karşılığında taraf değiştirdi.
- 🇯🇵 Japonya (1914): Asya'daki Alman sömürgelerini (Çingdao, Mariana, Marshall Adaları) ele geçirmek amacıyla İtilaf yanında savaşa katıldı.
- 🇺🇸 Amerika Birleşik Devletleri (1917): Savaşa en geç katılan büyük güçtür. Almanya'nın sınırsız denizaltı savaşı ve ABD ticaret gemilerine saldırması, özellikle de Zimmermann Telgrafı skandalı sonrasında savaşa girdi. Taze asker ve muazzam ekonomik gücüyle savaşın İtilaf lehine sonuçlanmasında belirleyici rol oynadı.
- 🇷🇸 Sırbistan & 🇧🇪 Belçika: Savaşın başlamasına neden olan olayların (Avusturya-Macaristan Veliahtı'nın Sırbistan topraklarında öldürülmesi) ve Alman ihlallerinin (Belçika'nın tarafsızlığının ihlali) mağduru olan bu devletler, savaşın başından itibaren İtilaf safında yer aldı.
⚔️ I. Dünya Savaşı'ndaki Rolü ve Önemi
İtilaf Devletleri, dört yıl süren küresel savaşta şu avantajlara sahipti:
- 📦 Ekonomik ve Denizsel Üstünlük: İngiliz donanması sayesinde denizleri kontrol edebildiler ve Almanya'yı ablukaya alarak kaynak sıkıntısı yaşamasını sağladılar.
- 👥 İnsan ve Kaynak Havuzu: Özellikle ABD'nin katılımı ve geniş sömürge coğrafyası, insan gücü ve hammadde açısından büyük bir üstünlük sağladı.
- 🔄 Çok Cepheli Savaş: Almanya ve müttefiklerini hem Batı (Fransa), hem Doğu (Rusya), hem de Güney (İtalya, Balkanlar) cephelerinde savaşmaya zorlayarak güçlerini böldüler.
Savaş, 1918'de İtilaf Devletleri'nin kesin zaferiyle sonuçlandı. Ancak zaferin bedeli ağırdı: milyonlarca kayıp, imparatorlukların yıkılması (Osmanlı, Avusturya-Macaristan, Rus Çarlığı) ve dünya siyasi haritasının yeniden çizilmesi.
💡 Sonuç Olarak
İtilaf Devletleri, I. Dünya Savaşı'nın galip tarafı olarak 20. yüzyılın siyasi düzenini belirlemişlerdir. Versay, Saint-Germain, Sevr gibi antlaşmaları dayatan bu blok, aynı zamanda "Milletler Cemiyeti"nin de kurucuları olmuştur. Ancak getirdikleri ağır şartlar, II. Dünya Savaşı'nın tohumlarını atmış ve dünya tarihindeki rollerini kalıcı kılmıştır.
