# 🧪 İyon Yükü Nasıl Hesaplanır? – Ders Notu
📘 Giriş: İyon ve İyon Yükü Nedir?
Kimyada, bir atom veya atom grubunun elektron alarak veya vererek kazandığı net elektrik yüküne iyon yükü denir. İyon yükünün doğru hesaplanması, bileşik formüllerinin yazılması, kimyasal denklemlerin denkleştirilmesi ve tepkimelerin anlaşılması için temel bir beceridir.
⚡ İyon Yükü Hesaplama Adımları
İyon yükü, atomun proton sayısı ile elektron sayısı arasındaki fark alınarak hesaplanır. Formülü şu şekildedir:
İyon Yükü = Proton Sayısı (p⁺) – Elektron Sayısı (e⁻)
🔢 1. Adım: Nötür Atomun Yapısını Belirleyin
Nötür (yüksüz) bir atomda proton sayısı elektron sayısına eşittir. Proton sayısı atom numarasıdır (Z).
- Örnek: Magnezyum (Mg) atomu → Atom numarası = 12 → 12 p⁺, 12 e⁻
➕➖ 2. Adım: Elektron Alışverişini Tespit Edin
Atomlar kararlı hale geçmek için elektron alır (anyon) veya verir (katyon).
- Katyon: Elektron verir → Elektron sayısı azalır → Pozitif (+) yük.
- Anyon: Elektron alır → Elektron sayısı artar → Negatif (–) yük.
🧮 3. Adım: Hesaplamayı Yapın
Proton sayısı sabittir. Elektron sayısındaki değişimi hesaplayarak iyon yükünü bulun.
📊 Örnek Hesaplamalar
🎯 Örnek 1: Magnezyum Katyonu (Mg²⁺)
- Mg atom numarası = 12 → 12 p⁺
- Nötür durumda: 12 e⁻
- Mg, 2 elektron vererek kararlı hale geçer: 12 - 2 = 10 e⁻
- İyon yükü = 12 (p⁺) – 10 (e⁻) = +2
- Gösterim: Mg²⁺
🎯 Örnek 2: Klor Anyonu (Cl⁻)
- Cl atom numarası = 17 → 17 p⁺
- Nötür durumda: 17 e⁻
- Cl, 1 elektron alarak kararlı hale geçer: 17 + 1 = 18 e⁻
- İyon yükü = 17 (p⁺) – 18 (e⁻) = -1
- Gösterim: Cl⁻
🎯 Örnek 3: Oksit İyonu (O²⁻)
- O atom numarası = 8 → 8 p⁺
- 2 elektron aldığını biliyoruz: 8 + 2 = 10 e⁻
- İyon yükü = 8 – 10 = -2
- Gösterim: O²⁻
⚠️ Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
- ✅ Proton sayısı asla değişmez. Çekirdeğin kimliğidir.
- ✅ İyon yükü hesaplanırken, iyonun toplam elektron sayısı dikkate alınmalıdır.
- ✅ Çok atomlu iyonlarda (SO₄²⁻, NH₄⁺ gibi) yük, grubun toplam net yüküdür ve genellikle ezbere bilinir veya verilir.
- ❌ Nötür atomların iyon yükü sıfırdır (p⁺ = e⁻).
🎓 Pratik İpuçları ve Kısayollar
- Periyodik Tablo Kılavuzunuzdur:
- 1A, 2A, 3A grupları → sırasıyla +1, +2, +3 yüklü katyon olma eğilimindedir.
- 7A (Halojenler) → -1, 6A → -2, 5A → -3 yüklü anyon olma eğilimindedir.
- Geçiş metalleri değişken yük alabilir (Fe²⁺, Fe³⁺ gibi).
- Hesaplama Kontrolü: Bulduğunuz iyon yükünün, o elementin oluşturduğu bilinen bileşiklerle tutarlı olup olmadığını düşünün.
📝 Özet
İyon yükü hesaplamak, atomun sahip olduğu proton sayısından, iyon halindeki elektron sayısını çıkarmak kadar basittir. Bu temel kavram, kimyanın dilini anlamak için olmazsa olmazdır. “Proton sabit, elektron değişken, fark yükü verir.” mantığını unutmayın.
👉 Alıştırma Sorusu: Atom numarası 20 olan Kalsiyum (Ca) atomu 2 elektron verirse iyon yükü ve iyon sembolü ne olur? (Cevap: Ca²⁺)
