# 🫀 Kalbin Çalışması: Sistol ve Diyastol Evreleri
Kalp, yaşam boyu durmaksızın çalışan hayati bir pompadır. Bu sürekli ve ritmik çalışma, sistol (kasılma) ve diyastol (gevşeme) adı verilen iki temel evreden oluşur. Bu yazıda, kalbin bu mükemmel döngüsünü adım adım inceleyeceğiz.
🎯 Kalbin Temel Görevi ve Çalışma Prensibi
Kalbin birincil işlevi, oksijenden zengin kanı vücuda, oksijenden fakir kanı ise akciğerlere pompalamaktır. Bu pompalama işlemi, kalp kasının (miyokard) ritmik kasılma ve gevşemesiyle gerçekleşir. Bir tam kalp atım döngüsüne "kardiyak siklus" denir.
🔄 Kardiyak Siklusun Aşamaları
1. Diyastol Evresi (Gevşeme ve Dolum) 🫀➡️💧
Kalp kasının gevşediği, kalp boşluklarının (kulakçık ve karıncıklar) kanla dolduğu evredir. Genel olarak kalbin "dinlenme" anıdır, ancak pasif bir süreç değildir.
- 🩸 Erken Diyastol: Karıncıklar (ventriküller) gevşemeye başlar, içlerindeki basınç düşer. Aort ve pulmoner kapağın kapanmasıyla ikinci kalp sesi (dub) duyulur.
- ⬇️ Hızlı Dolum: Kulakçıklardaki (atriyum) basınç karıncıklardan yüksek olduğu için, kapaklar (mitral ve triküspid) açılır ve kan hızla karıncıklara boşalır.
- 🐌 Yavaş Dolum (Diyastazis): Kan akışı yavaşlar, karıncıklar neredeyse maksimum doluluğa ulaşır.
- ⚡ Atriyal Sistol: Kulakçıklar kasılarak karıncıklara son bir miktar daha kan pompalar (toplam dolumun yaklaşık %20-30'unu sağlar). Bu, EKG'de P dalgasına karşılık gelir.
2. Sistol Evresi (Kasılma ve Boşalım) 🫀➡️🔥
Kalp kasının kasıldığı ve kanı vücuda ve akciğerlere pompaladığı aktif evredir.
- ✊ İzovolümetrik Kasılma: Karıncıklar kasılmaya başlar, iç basınç hızla artar. Bu basınç kulakçık basıncını aştığında mitral ve triküspid kapaklar kapanır (birinci kalp sesi - lub). Ancak henüz aort ve pulmoner kapaklar açılmamıştır, bu yüzden karıncıkların hacmi değişmez.
- 🚀 Hızlı Boşalım: Karıncık basıncı aort ve pulmoner arter basıncını aştığında bu kapaklar açılır ve kan büyük bir hızla damarlara fırlatılır.
- 📉 Yavaş Boşalım: Karıncıklardaki kanın büyük kısmı boşaldıktan sonra akış hızı yavaşlar. Karıncık basıncı düşmeye başlar.
Bu noktada, karıncık basıncı damar basıncının altına düştüğünde aort ve pulmoner kapaklar kapanır (ikinci kalp sesi) ve diyastol evresi tekrar başlar.
📊 Önemli Kavramlar ve Sayılar
- Kardiyak Output (Kalp Debisi): Bir dakikada kalbin pompaladığı kan miktarıdır.
Formülü: \( Kardiyak\;Output = Atım\;Hacmi \times Kalp\;Hızı \)
- Atım Hacmi: Bir kasılmada (sistolde) her bir karıncığın pompaladığı kan miktarı (yaklaşık 70 ml).
- Kan Basıncı: Sistolde ölçülen büyük tansiyon (aorttaki maksimum basınç), diyastolde ölçülen küçük tansiyon (aorttaki minimum basınç) olarak kaydedilir. Örn: 120/80 mmHg.
- EKG ile İlişki: Atriyal sistol P dalgası, ventriküler sistol ise QRS kompleksi ile ilişkilidir.
💡 Neden Bu Kadar Önemli?
Sistol ve diyastol dengesi, sağlıklı bir dolaşım için hayati öneme sahiptir. Bu döngünün bozulması ciddi sorunlara yol açar:
- ⚠️ Sistolik Disfonksiyon: Kalp yeterince güçlü kasılamaz (pompa yetmezliği).
- ⚠️ Diyastolik Disfonksiyon: Kalp yeterince gevşeyip dolamaz (dolum yetmezliği).
Doktorlar, ekokardiyografi (EKO) gibi yöntemlerle bu evreleri detaylıca inceler ve kalbin pompalama verimliliğini (ejeksiyon fraksiyonu) ölçer.
🎬 Sonuç
Kalbin sistol ve diyastol evreleri, mükemmel bir senkronizasyonla birbirini takip eden, yaşamı sürdüren temel fizyolojik olaylardır. Dakikada ortalama 60-100 kez tekrarlanan bu sessiz dans, her an vücudumuzun her hücresine hayat taşımaya devam eder. Bu sistemin karmaşıklığı ve kusursuzluğu, insan vücudunun ne kadar olağanüstü bir tasarıma sahip olduğunun en büyük kanıtlarından biridir.
