Kalsiyum hidroksit formülü (Sönmüş kireç)

Question

Kalsiyum hidroksitin formülünü karıştırıyorum. CaOH yazıyorum ama doğru formülün Ca(OH)₂ olduğunu söylüyorlar. Parantezin neden kullanıldığını ve 2 sayısının nereye ait olduğunu tam anlayamadım.

Answer 1

# 📚 Kalsiyum Hidroksit Formülü (Sönmüş Kireç) - Ders Notu

🔬 Konu: Kalsiyum Hidroksit (Ca(OH)₂) - Kimyasal Yapı ve Özellikleri

Bu ders notunda, kalsiyum hidroksitin kimyasal formülü, oluşumu, özellikleri ve kullanım alanlarını inceleyeceğiz. Bu bileşik, halk arasında "sönmüş kireç" olarak bilinir ve hem endüstride hem de günlük yaşamda önemli bir yere sahiptir.

🧪 Kimyasal Formül ve Yapı

Kalsiyum hidroksitin kimyasal formülü:

Ca(OH)₂

Bu formül şu anlama gelir:

• 📍 1 kalsiyum (Ca) atomu
• 📍 2 hidroksit (OH) grubu

Hidroksit grubu, 1 oksijen (O) ve 1 hidrojen (H) atomundan oluşur. Dolayısıyla toplam atom sayısı: 1 Ca + 2 O + 2 H = 5 atom.

Molekül kütlesi hesaplaması:

\( \text{Ca: 40 g/mol} + \text{O: 16 g/mol} \times 2 + \text{H: 1 g/mol} \times 2 = 40 + 32 + 2 = 74 \text{ g/mol} \)

🔥 Oluşum Reaksiyonu (Sönme İşlemi)

Sönmüş kireç, kalsiyum oksidin (CaO - sönmemiş kireç) su ile şiddetli reaksiyona girmesi sonucu oluşur. Bu ekzotermik (ısı veren) bir reaksiyondur.

Kimyasal denklem:

\( \text{CaO}_{(k)} + \text{H}_2\text{O}_{(s)} \rightarrow \text{Ca(OH)}_{2(k)} + \text{Isı} \)

Bu reaksiyon sırasında açığa çıkan ısı, suyun buharlaşmasına neden olabilir. İşlem sırasında kireç "söner" ve toz halinde kalsiyum hidroksit elde edilir.

📊 Fiziksel ve Kimyasal Özellikler

🎯 Fiziksel Özellikler:

• ✅ Beyaz, toz veya granül formda katı madde
• ✅ Suda az çözünür (yaklaşık 1.73 g/L, 20°C'de)
• ✅ Çözeltisi bazik özellik gösterir (pH ~12.4)
• ✅ Erime noktası: 580°C (bozunur)

⚗️ Kimyasal Özellikler:

• ✅ Kuvvetli baz özelliği gösterir
• ✅ Asitlerle reaksiyona girerek tuz ve su oluşturur:

  \( \text{Ca(OH)}_2 + 2\text{HCl} \rightarrow \text{CaCl}_2 + 2\text{H}_2\text{O} \)

• ✅ Havadaki CO₂ ile reaksiyona girerek kalsiyum karbonat oluşturur:

  \( \text{Ca(OH)}_2 + \text{CO}_2 \rightarrow \text{CaCO}_3 + \text{H}_2\text{O} \)

• ✅ Amfoterik olmayan, tipik bir metal hidroksittir

🏗️ Kullanım Alanları (Uygulamalar)

🔨 İnşaat Sektörü:

• 📍 Harç ve sıva yapımında kum ve su ile karıştırılır
• 📍 Boya seyreltici olarak kullanılır (kireç badanası)

🌿 Tarım ve Çevre:

• 📍 Toprak asitliğini düşürmek için (toprak düzenleyici)
• 📍 Atık su arıtma tesislerinde pH düzenleyici

⚗️ Kimya Endüstrisi:

• 📍 Sodyum hidroksit (NaOH) üretiminde
• 📍 Beyazlatıcı ve dezenfektan olarak
• 📍 Karbid ve amonyak üretiminde

🍎 Gıda Endüstrisi:

• 📍 Mısır işlemede (nixtamalization)
• 📍 Turşu yapımında sertleştirici olarak

⚠️ Güvenlik Önlemleri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

• ❌ Göz ve cilt tahrişine neden olabilir (koruyucu ekipman kullanılmalı)
• ❌ Toz halinde solunmamalıdır (solunum yollarını tahriş eder)
• ❌ Asitlerle reaksiyonu kontrolsüz olabilir (ısı açığa çıkar)
• ✅ Kuru ve serin yerde, kapalı kaplarda saklanmalıdır

📝 Özet Tablo

Kalsiyum Hidroksit (Sönmüş Kireç)

• 🔷 Kimyasal Formül: Ca(OH)₂
• 🔷 Molar Kütle: 74.093 g/mol
• 🔷 Görünüm: Beyaz toz
• 🔷 Yoğunluk: 2.211 g/cm³
• 🔷 Çözünürlük: Suda az çözünür (0.185 g/100 mL, 0°C)
• 🔷 pH: 12.4 (doymuş çözelti)
• 🔷 Alternatif İsimler: Sönmüş kireç, kalsiyum hidrat, kireç sütü

💡 Pratik Bilgiler

1. Sönmemiş kireç (CaO) ile sönmüş kireç (Ca(OH)₂) karıştırılmamalıdır. Sönmemiş kireç su ile temasında şiddetli reaksiyon verir ve tehlikeli olabilir.

2. Kalsiyum hidroksitin sulu çözeltisine "kireç suyu" denir. Kireç suyu, karbondioksit gazının varlığını tespit etmek için kullanılır (bulanıklık oluşturur).

3. Tarihsel olarak, kalsiyum hidroksit duvar yapımında binlerce yıldır kullanılmaktadır. Romalılar harç yapımında kireç kullanmışlardır.

---

Ödev/Değerlendirme Sorusu: "Kalsiyum hidroksit çözeltisine karbondioksit gazı gönderildiğinde önce bulanıklık oluşur, daha fazla gaz gönderildiğinde ise bulanıklık kaybolur. Bu gözlemin kimyasal açıklamasını yapınız."

Bir sonraki derste, kalsiyum bileşikleri serisine kalsiyum karbonat (CaCO₃) ile devam edeceğiz.