🏛️ Merkantilizm: Devletin Ekonomiye Yön Vermesi
Merkantilizm, 16. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar Avrupa'da hakim olan ekonomik düşünce sistemidir. Temel amacı, bir ülkenin zenginliğini artırmak için ihracatı teşvik etmek ve ithalatı kısıtlamaktır. Devletin ekonomiye aktif olarak müdahale etmesi gerektiğini savunur.
- 💰 Altın ve Gümüş Birikimi: Bir ülkenin zenginliği, sahip olduğu altın ve gümüş miktarıyla ölçülür.
- 🚢 Dış Ticaret Fazlası: İhracatın ithalattan fazla olması hedeflenir. Bu sayede ülkeye değerli maden girişi sağlanır.
- 🛡️ Koruyucu Gümrük Politikaları: Yüksek gümrük vergileriyle ithalat engellenir, yerli üretim desteklenir.
- 🏭 Sanayi Teşvikleri: Devlet, sanayiyi destekleyerek ihracata yönelik üretim artışını hedefler.
- 殖民 Sömürgecilik: Sömürgelerden hammadde temin edilir ve sömürgelere mamul mal satılarak dış ticaret fazlası sağlanır.
🌾 Fizyokrasi: Doğal Düzenin Hakimiyeti
Fizyokrasi, 18. yüzyılda Fransa'da ortaya çıkan ve ekonominin temelini tarımda gören bir düşünce akımıdır. "Doğal düzen" (laissez-faire, laissez-passer) ilkesini savunur ve devletin ekonomiye müdahalesinin en aza indirilmesi gerektiğini ileri sürer.
- ☀️ Tarımın Önemi: Tek üretken sektör tarımdır. Diğer sektörler (sanayi, ticaret) tarımdan elde edilen artı değeri işler.
- 🌍 Doğal Düzen: Ekonomik faaliyetler, doğal yasalara göre kendiliğinden en iyi şekilde düzenlenir.
- 🚫 Devlet Müdahalesinin Reddi: Devlet, ekonomiye müdahale etmemeli, serbest piyasa koşulları sağlanmalıdır.
- 🚜 Toprak Sahiplerinin Vergilendirilmesi: Vergi yükü, tarımsal faaliyetlerden elde edilen geliri sağlayan toprak sahiplerine yüklenmelidir.
🇬🇧 Klasik İktisat: Serbest Piyasa ve İş Bölümü
Klasik iktisat, 18. yüzyılın sonlarından 19. yüzyılın ortalarına kadar etkili olan ve Adam Smith, David Ricardo, Thomas Malthus gibi düşünürlerin katkılarıyla şekillenen bir ekonomik düşünce okuludur. Serbest piyasa ekonomisini, iş bölümünü ve rekabeti savunur.
- 🤝 Serbest Piyasa: Fiyatlar, arz ve talep etkileşimiyle kendiliğinden oluşur. Devlet müdahalesi en aza indirilmelidir.
- ✂️ İş Bölümü: Üretim süreçlerinin farklı aşamalara ayrılması, verimliliği artırır.
- ⚖️ Rekabet: Rekabet, kaynakların en verimli şekilde kullanılmasını sağlar ve tüketicilerin refahını artırır.
- 📉 Azalan Verimler Yasası: Bir üretim faktörünün miktarı artırılırken, diğer faktörler sabit tutulursa, bir noktadan sonra elde edilen ek ürün miktarı azalır.
- 👶 Nüfus Artışı: Thomas Malthus, nüfusun geometrik, gıda üretiminin ise aritmetik olarak arttığını savunarak, kıtlık tehlikesine dikkat çekmiştir.
- 🧱 Karşılaştırmalı Üstünlük: David Ricardo, ülkelerin her malı üretmek yerine, karşılaştırmalı olarak daha düşük maliyetle üretebildiği mallara odaklanması gerektiğini savunmuştur.
🌟 Adam Smith ve "Ulusların Zenginliği"
Adam Smith, klasik iktisadın kurucusu olarak kabul edilir. "Ulusların Zenginliği" adlı eserinde, serbest piyasa ekonomisinin, iş bölümünün ve rekabetin önemini vurgulamıştır. "Görünmez el" kavramıyla, bireylerin kendi çıkarlarınıMaximized pursuit ederken, istemeden de olsa toplumun refahına katkıda bulunduğunu belirtmiştir.
🌍 David Ricardo ve Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi
David Ricardo, karşılaştırmalı üstünlükler teorisiyle uluslararası ticaretin faydalarını açıklamıştır. Bir ülke, her malı üretmek yerine, karşılaştırmalı olarak daha düşük maliyetle üretebildiği mallara odaklanarak, ticaretten kazanç sağlayabilir.
💔 Marksizm: Sınıf Mücadelesi ve Kapitalizmin Eleştirisi
Marksizm, Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından geliştirilen ve kapitalist sistemin eleştirisini temel alan bir ekonomik ve politik düşünce sistemidir. Sınıf mücadelesi, artı değer ve kapitalizmin yıkılışı gibi kavramlar Marksizmin temel unsurlarıdır.
- ⚔️ Sınıf Mücadelesi: Toplum, üretim araçlarına sahip olan (burjuvazi) ve olmayan (proletarya) olmak üzere iki temel sınıfa ayrılmıştır. Bu sınıflar arasında sürekli bir çıkar çatışması vardır.
- ➕ Artı Değer: İşçinin ürettiği değerin, aldığı ücretten fazla olan kısmıdır. Bu artı değere burjuvazi el koyar.
- 💥 Kapitalizmin Yıkılışı: Kapitalizm, kendi iç çelişkileri nedeniyle (aşırı üretim, krizler, sınıf bilincinin artması) yıkılmaya mahkumdur.
- коммунизм Komünizm: Kapitalizmin yıkılmasının ardından, sınıfsız, devletsiz bir toplum olan komünizm kurulacaktır. Üretim araçları, toplumun ortak mülkiyetinde olacaktır.
🇦🇹 Avusturya Okulu: Bireycilik ve Subjektif Değer Teorisi
Avusturya Okulu, 19. yüzyılın sonlarında Carl Menger tarafından kurulan ve bireyciliği, subjektif değer teorisini ve devlet müdahalesinin zararlarını savunan bir ekonomik düşünce okuludur.
- 👤 Metodolojik Bireycilik: Ekonomik analizler, bireylerin davranışları ve kararları üzerine kurulmalıdır.
- 🌈 Subjektif Değer Teorisi: Bir malın değeri, bireyin o mala atfettiği subjektif değere bağlıdır. Değer, maliyetten bağımsızdır.
- 🕰️ Süreç Analizi: Ekonomik olaylar, statik denge analizleriyle değil, süreç analizleriyle incelenmelidir.
- 🏦 Devlet Müdahalesinin Eleştirisi: Devlet müdahalesi, piyasa mekanizmasını bozar ve kaynakların yanlış dağılımına yol açar. Özellikle para politikası ve faiz oranlarının manipülasyonu eleştirilir.
