Kesir Ölçeği ve Çizgi Ölçek Nedir?
Harita üzerindeki küçültme oranını ifade etmek için iki tür ölçek kullanılır: Kesir Ölçeği ve Çizgi Ölçeği.
Kesir Ölçeği: Haritadaki uzunluğun gerçek uzunluğa oranını bir kesirle (pay/payda) gösterir. Pay her zaman 1'dir ve payda ise gerçek uzunluğun harita üzerinde kaç birim küçültüldüğünü belirtir. Örneğin, 1/100.000 (1:100.000 diye de okunur) ölçeği, haritadaki 1 cm'nin gerçekte 100.000 cm (yani 1 km) olduğu anlamına gelir.
Çizgi Ölçek: Haritanın bir köşesinde genellikle bir çizgi üzerinde işaretlenmiş, gerçek dünya mesafelerini doğrudan gösteren bir grafiktir. Bu ölçek türü, harita fotokopi ile büyütülüp küçültüldüğünde bile doğru ölçüm yapmamızı sağlar.
Kesir Ölçeği Çizgi Ölçeğe Nasıl Çevrilir?
Bu işlem, kesir ölçeğindeki bilgiyi kullanarak bir çizgi grafiği oluşturmaktır. İşlem adımları şu şekildedir:
- Adım 1: Ölçek Birimini Anlayın
Kesir ölçeğinizin birimini kontrol edin. Genellikle haritadaki 1 cm, gerçekte kaç cm'yi temsil ediyor şeklindedir. Örneğin, 1/200.000 ölçeğinde, haritadaki 1 cm = gerçekte 200.000 cm'dir.
- Adım 2: Gerçek Uzunluğu Uygun Birime Çevirin
Paydadaki sayıyı (200.000 cm) daha anlamlı bir birime, genellikle kilometreye (km) çevirin.
\( 1 \text{ km} = 100.000 \text{ cm} \) olduğundan,
\( 200.000 \text{ cm} = 200.000 / 100.000 = 2 \text{ km} \).
Sonuç: Haritadaki 1 cm, gerçekte 2 km'yi temsil ediyor.
- Adım 3: Çizgi Ölçeği Tasarlayın ve Çizin
Bir cetvel yardımıyla düz bir çizgi çizin ve bu çizgiyi eşit aralıklara bölün. Her bir bölüm için seçtiğiniz harita uzunluğu (genellikle 1 cm pratik bir seçimdir) ve bu uzunluğun temsil ettiği gerçek mesafeyi (2 km) kullanın.
Örnek Çizim: 1 cm'lik her bir bölümün altına sırayla 0 km, 2 km, 4 km, 6 km... yazarsınız. İlk bölüm (0 ile 2 km arası) daha küçük aralıklara (örneğin 0.5 km'lik) bölünebilir. Çizginin üzerine de "Ölçek" veya "km" yazmayı unutmayın.
Örnek Uygulama
Kesir Ölçek: 1 / 500.000
- Haritadaki 1 cm = Gerçekte 500.000 cm
- 500.000 cm = \( 500.000 / 100.000 = 5 \) km
- Sonuç: Çizgi ölçeğinizdeki her 1 cm'lik bölüm, gerçekte 5 km'yi temsil edecek şekilde işaretlenir. Çizgi 0, 5, 10, 15 km... olarak etiketlenir.
Özetle: Kesir ölçeği çizgi ölçeğe çevirmek, haritadaki bir birim uzunluğun (genellikle 1 cm) gerçek dünyada ne kadar mesafeye denk geldiğini hesaplayıp, bu bilgiyi görsel bir çizgi grafiğe dönüştürme işlemidir.
