Kip ekleri ile ilgili sorular 7. sınıf

Question

Kip eklerini genel olarak anlıyorum ama bazı fiillerde dilek kipleri ile haber kiplerini karıştırıyorum. Özellikle şart kipinin nerede kullanıldığını tam olarak ayırt edemiyorum.

Answer 1

Kip Ekleri (Haber ve Dilek Kipleri)

Fiillerin zamanını, oluşunu veya bir dilek bildirmesini sağlayan eklere kip eki denir. Kip ekleri iki ana gruba ayrılır:

1. Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin zamanını bildiren kiplerdir. Yani işin, oluşun ne zaman yapıldığını söylerler. 5 tanedir:

• Görülen Geçmiş Zaman (-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü): Eylemin geçmişte yapıldığını ve görüldüğünü/şahit olunduğunu belirtir.
  Örnek: Dün akşam izledi. (Ben gördüm, biliyorum.)
• Öğrenilen Geçmiş Zaman (-mış, -miş, -muş, -müş): Eylemin geçmişte yapıldığını ama başkasından duyulduğunu belirtir.
  Örnek: Dün sinemaya gitmiş. (Ben görmedim, başkasından duydum.)
• Şimdiki Zaman (-yor): Eylemin şu anda yapılmakta olduğunu belirtir.
  Örnek: Şu anda ders çalışıyor.
• Gelecek Zaman (-acak, -ecek): Eylemin henüz yapılmadığını, ileride yapılacağını belirtir.
  Örnek: Yarın sınavım var, bu gece ders çalışacağım.
• Geniş Zaman (-r, -ar, -er): Eylemin her zaman yapıldığını veya yapılabileceğini belirtir. Alışkanlıkları anlatır.
  Örnek: Her sabah erken kalkarım. Akşamları kitap okur.

2. Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiile zaman anlamı katmazlar. Bunun yerine bir dilek, istek, gereklilik veya emir bildirirler. 4 tanedir:

• Gereklilik Kipi (-malı, -meli): Eylemin yapılması gerekli olduğunu belirtir.
  Örnek: Sınava iyi hazırlanmalıyım.
• Dilek-Şart Kipi (-sa, -se): Eylemin yapılmasını dilemeyi veya bir koşula bağlamayı belirtir.
  Örnek: Keşke daha çok vaktimiz olsa. (dilek)
  Yarın hava güzel olursa pikniğe gideriz. (şart)
• İstek Kipi (-a, -e): Eylemin yapılmasına yönelik istek bildirir.
  Örnek: Bu akşam sizi ziyaret edeyim.
• Emir Kipi: Eylemin yapılmasını emretmeyi belirtir. Eki yoktur, kişi ekleriyle çekimlenir.
  Örnek: Hemen buraya gel! (Sen)
  Kapıyı açsın! (O)
  Lütfen sessiz olalım. (Biz)

Soru Çözerken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

• Önce fiilin kökünü veya gövdesini bul. Kip ekleri fiilden hemen sonra gelir.
• Fiilde bir zaman anlamı varsa (dün, şimdi, yarın, her zaman) bu bir haber kipidir.
• Fiilde bir dilek, istek, gereklilik veya emir anlamı varsa bu bir dilek kipidir.
• "-yor" eki her zaman şimdiki zaman anlamı verir ve fiilin sonundaki geniş ünlüyü (a, e) daraltır (geliyor, bakıyor).
• Emir kipinin eki yoktur! Bu onun en önemli özelliğidir.

Answer 2

Kip Ekleri Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiil, haber kipi eklerinden biriyle çekimlenmiştir?
a) Yarın sinemaya gidelim.
b) Bu kitabı mutlaka oku.
c) Dün akşam erken uyudu.
d) Hemen buraya gelsin.
Cevap: c
Çözüm: "Uyudu" fiili -di'li geçmiş zaman eki aldığı için haber kipiyle çekimlenmiştir. Diğer seçeneklerdeki fiiller istek, emir ve dilek kipleriyle çekimlenmiştir.

Soru 2: "Bu hafta sonu pikniğe (gitmek)" fiilini geniş zaman kipiyle çekimlediğimizde hangi seçenek doğru olur?
a) gideyim
b) gitsin
c) gideriz
d) gittik
Cevap: c
Çözüm: "Gitmek" fiilinin 1. çoğul şahıs geniş zaman çekimi "gideriz" şeklindedir. "Gideyim" istek, "gitsin" emir, "gittik" görülen geçmiş zaman kipine örnektir.

Soru 3: Hangi cümledeki fiil, dilek-şart kipiyle çekimlenmiştir?
a) Ödevlerimi bitirdim.
b) Keşke daha çok çalışsaymışım.
c) Yarın sınavım var.
d) Bu konuyu iyi anladın mı?
Cevap: b
Çözüm: "Çalışsaymışım" fiili -se- dilek-şart kipi ve -miş- duyulan geçmiş zaman eki almıştır. Diğer seçeneklerde haber kipleri kullanılmıştır.

Soru 4: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiil, hem haber hem de dilek kipi ekleri birlikte kullanılmıştır?
a) Yarın erken kalkmalıyım.
b) Dün bize gelecekti.
c) Bu soruyu çözebilir misin?
d) Keşke sen de bizimle gelseydin.
Cevap: d
Çözüm: "Gelseydin" fiilinde -se- dilek-şart kipi ve -di- görülen geçmiş zaman eki birlikte kullanılmıştır. Bu, fiilin hem dilek hem de haber kipi eklerini aldığını gösterir.