📜 Milli Mücadele Dönemi ve Türkiye Cumhuriyeti'nin Doğuşu
Bu konu, Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinden başlayarak Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuna kadar geçen süreci kapsar. İnkılap (devrim), bir toplumun yaşamını etkileyen kurumların hızlı ve köklü bir şekilde değiştirilmesidir.
⚔️ I. Dünya Savaşı ve Sonuçları
- 🕰️ Tarih: 1914 - 1918
- 🤝 İttifak Devletleri: Osmanlı Devleti, Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
- ✅ İtilaf Devletleri: İngiltere, Fransa, Rusya (daha sonra İtalya, ABD)
- 📜 Sonuç: Osmanlı Devleti savaştan yenik çıkmış ve Mondros Ateşkes Antlaşması'nı (30 Ekim 1918) imzalamak zorunda kalmıştır.
🚫 Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918)
Bu antlaşma, Osmanlı Devleti'nin fiilen sona erdiğini gösterir. Önemli maddeleri:
- 📌 7. Madde: İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durum olduğunda istedikleri yeri işgal edebileceklerdi. Bu madde işgallerin önünü açtı.
- 📌 24. Madde: Vilayet-i Sitte (Altı Vilayet: Erzurum, Van, Elazığ, Diyarbakır, Sivas, Bitlis)'de karışıklık çıkarsa buralar işgal edilebilecekti. (Doğu'da bir Ermeni devleti kurma planı).
🇹🇷 Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi
İşgaller karşısında Türk halkı direnişe geçti. Bu dönemdeki önemli gelişmeler:
🔰 Kuvayımilliye (Ulusal Kuvvetler)
Düzenli ordu kurulana kadar işgallere karşı halk tarafından oluşturulan silahlı direniş birlikleridir.
- ✅ Faydaları: İşgalleri yavaşlattı, TBMM'ye zaman kazandırdı, halka mücadele ruhu aşıladı.
- ❌ Olumsuz Yönleri: Düzensiz birliklerdi, tek merkezden yönetilmiyorlardı, bazıları suç işleyerek halka zarar verdi.
🗳️ Kongreler Dönemi
- 🎯 Erzurum Kongresi (23 Temmuz - 7 Ağustos 1919):
- 📌 "Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz." kararı alındı.
- 📌 İlk kez manda ve himaye fikri reddedildi.
- 📌 İlk kez geçici bir hükümet kurulmasından bahsedildi.
- 📌 Temsil Heyeti oluşturuldu ve başkanlığına Mustafa Kemal seçildi.
- 🤝 Sivas Kongresi (4 - 11 Eylül 1919):
- 📌 Erzurum Kongresi kararları ulusal çapta kabul edildi.
- 📌 Tüm yararlı cemiyetler "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında birleştirildi.
- 📌 İrade-i Milliye gazetesi çıkarılmaya başlandı.
🏛️ Son Osmanlı Mebusan Meclisi ve Misak-ı Milli (28 Ocak 1920)
İstanbul'da toplanan meclis, Mustafa Kemal'in önerisiyle Misak-ı Milli (Ulusal Ant)'yi kabul etti. Bu belge, Türk vatanının sınırlarını çizdi ve tam bağımsızlığı hedefledi. Bunun üzerine İtilaf Devletleri İstanbul'u resmen işgal etti ve Meclisi dağıttı.
💪 Kurtuluş Savaşı Cepheleri
🛡️ Doğu Cephesi
Ermenilere karşı açıldı. Kazım Karabekir Paşa komutasındaki ordumuz, Gümrü Antlaşması'nı (2 Aralık 1920) imzalayarak zafer kazandı. TBMM'nin uluslararası alandaki ilk siyasi zaferidir.
🛡️ Güney Cephesi
Fransız ve Ermenilere karşı halkın direnişiyle (Kuvayımilliye) kazanıldı. Şanlıurfa, Antep, Maraş halkı büyük kahramanlık gösterdi. Sonunda Fransa ile Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) imzalandı.
⚔️ Batı Cephesi
- 🎯 I. İnönü Savaşı (6-10 Ocak 1921):
- 📌 Düzenli ordunun ilk zaferi.
- 📌 İstiklal Marşı kabul edildi (12 Mart 1921).
- 📌 Londra Konferansı toplandı (TBMM ilk kez uluslararası alanda tanındı).
- 📌 Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması imzalandı.
- 🎯 II. İnönü Savaşı (23 Mart - 1 Nisan 1921): Yunan taarruzu tekrar püskürtüldü.
- 💥 Kütahya-Eskişehir Savaşları (Temmuz 1921): Ordumuz Sakarya Nehri'nin doğusuna çekilmek zorunda kaldı. Bu zor durumda TBMM, Mustafa Kemal'e Başkomutanlık yetkisini verdi. Ayrıca Tekalif-i Milliye Emirleri (Ulusal Yükümlülük Emirleri) yayımlandı.
- 🏆 Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos - 13 Eylül 1921):
- 📌 Mustafa Kemal, "Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır." emrini verdi.
- 📌 Türk ordusu büyük bir zafer kazandı.
- 📌 Mustafa Kemal'e "gazi" unvanı ve "mareşal" rütbesi verildi.
- 📌 Fransa ile Ankara Antlaşması imzalandı.
- 🇹🇷 Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi (26 Ağustos - 9 Eylül 1922):
- 📌 "Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz'dir. İleri!" emriyle kesin zafer kazanıldı.
- 📌 Yunan ordusu tamamen Anadolu'dan atıldı.
- 📌 Kurtuluş Savaşı'nın silahla kazanılan kısmı sona erdi.
📜 Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1924)
Kurtuluş Savaşı'nın siyasi zaferle taçlandığı antlaşmadır.
- ✅ Önemi: Yeni Türk Devleti uluslararası alanda tanındı. Tam bağımsızlık sağlandı. Sevr Antlaşması geçersiz hale geldi.
- ✅ Sonuçları: Kapitülasyonlar kaldırıldı. Boğazlar üzerinde Türkiye'nin egemenliği kabul edildi (tam kontrol 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile sağlandı). Türkiye-Yunanistan sınırı Meriç Nehri olarak belirlendi.
🏛️ Türkiye Cumhuriyeti'nin İlanı (29 Ekim 1923)
Saltanatın kaldırılmasının (1 Kasım 1922) ve Lozan'ın ardından, yönetim şeklinin belirlenmesi gerekiyordu. Mustafa Kemal ve arkadaşları, egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğu cumhuriyet yönetimini ilan ettiler. Mustafa Kemal, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı seçildi.
