Mayoz Bölünme: Eşey Hücrelerinin Oluşumu 🧬
Mayoz bölünme, eşeyli üreyen canlılarda eşey (üreme) hücrelerinin (sperm ve yumurta) oluşmasını sağlayan özel bir hücre bölünmesidir. Bu bölünmenin en önemli özelliği, kromozom sayısının yarıya inmesidir. Mayoz, birbirini takip eden iki bölünme olan Mayoz I ve Mayoz II'den oluşur.
📊 Mayoz I (Redüksiyon Bölünme)
Bu bölünmede kromozom sayısı yarıya iner. Homolog kromozomlar birbirinden ayrılır.
🟣 Profaz I
- 📌 Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur.
- 📌 Çekirdekçik ve çekirdek zarı erimeye başlar.
- 📌 Sinapsis: Homolog kromozomlar yan yana gelerek tetrat (4 kromatit) oluşturur.
- 📌 Krossing-over (parça değişimi): Homolog kromozomların kromatitleri arasında gen alışverişi olur. Bu, genetik çeşitliliğin en önemli nedenidir.
- 📌 İğ iplikleri oluşur.
🟢 Metafaz I
- 🎯 Tetratlar hücrenin ekvator (orta) düzleminde tek sıra halinde dizilir.
- 🎯 Homolog kromozom çiftleri, iğ ipliklerine bağlanır.
- 🎯 Bu diziliş, homolog kromozomların rastgele dağılmasını sağlar, bu da genetik çeşitlilik yaratır.
🟡 Anafaz I
- ➡️ Homolog kromozom çiftleri, birbirinden ayrılarak zıt kutuplara doğru çekilir.
< - ➡️ Önemli: Kardeş kromatitler bu evrede BİRBİRİNDEN AYRILMAZ. Ayrılan homolog kromozomlardır.
🔴 Telofaz I & Sitokinez
- 🔄 Kutuplara çekilen kromozomların etrafında çekirdek zarı oluşmaya başlar.
- 🔄 Kromozomlar uzayıp incelerek kromatin ağına dönüşür.
- 🔄 Sitokinez: Sitoplazmanın bölünmesiyle, kromozom sayısı yarıya inmiş iki yavru hücre oluşur.
📈 Mayoz II (Eşey Hücrelerinin Olgunlaşması)
Bu bölünme mitoza benzer. Kromozom sayısı değişmez, kardeş kromatitler birbirinden ayrılır.
🟣 Profaz II
- 📌 Kromozomlar tekrar belirginleşir.
- 📌 Çekirdek zarı parçalanır.
- 📌 İğ iplikleri oluşur.
🟢 Metafaz II
- 🎯 Kromozomlar, kardeş kromatitleri ekvator düzlemine çift sıra halinde dizilir.
- 🎯 İğ iplikleri kromatitlere bağlanır.
🟡 Anafaz II
- ➡️ Kardeş kromatitler birbirinden ayrılarak zıt kutuplara çekilir. Artık her biri birer kromozom olarak adlandırılır.
🔴 Telofaz II & Sitokinez
- 🔄 Kutuplara çekilen kromozomların etrafında çekirdek zarı oluşur.
- 🔄 Kromozomlar tekrar kromatine dönüşür.
- 🔄 Sitokinez: Sitoplazma bölünür ve Mayoz I'den gelen iki hücreden, toplamda dört tane genetik olarak birbirinden farklı, haploit (n) kromozomlu hücre oluşur.
💡 Hatırlatma: Mayoz bölünme sonucunda, başlangıçtaki bir hücreden (2n) genetik olarak birbirinden farklı dört tane haploit (n) hücre oluşur. Bu hücreler gamet (sperm/yumurta) olarak adlandırılır.
