Mayoz Bölünme Nedir?
Mayoz bölünme, eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin (gamet) oluşmasını sağlayan özel bir hücre bölünmesidir. Bu bölünme sonucunda kromozom sayısı yarıya iner ve genetik çeşitlilik sağlanır. Mayoz, birbirini takip eden iki bölünme şeklinde gerçekleşir: Mayoz I ve Mayoz II.
Mayoz I (Redüksiyon Bölünme)
Bu bölünmede homolog kromozomlar ayrılır ve kromozom sayısı yarıya iner. Mayoz I, dört evreden oluşur:
- Profaz I: Kromozomlar belirginleşir ve çekirdek zarı erir. Homolog kromozomlar yan yana gelerek "sinapsis" oluşturur. Kromatitler arasında "crossing-over" (parça değişimi) meydana gelir. Bu olay, genetik çeşitliliğin en önemli nedenlerinden biridir.
- Metafaz I: Homolog kromozom çiftleri, hücrenin ekvator düzlemine tek sıra halinde dizilir. İğ iplikleri kromozomlara tutunur.
- Anafaz I: Homolog kromozom çiftleri, birbirinden ayrılarak zıt kutuplara doğru çekilir. Kromatitler henüz ayrılmaz. Bu sayede kromozom sayısı yarıya inmiş olur.
- Telofaz I: Kutuplara çekilen kromozomların etrafında çekirdek zarı oluşur. Sitoplazma bölünmesi (sitokinez) gerçekleşir ve iki yavru hücre oluşur. Bu hücrelerin her birinde ana hücrenin yarı sayıda kromozomu bulunur.
Mayoz I ile II arasında, interfaz evresine benzer bir ara evre (interkinez) görülür, ancak bu evrede DNA eşlenmesi olmaz.
Mayoz II (Eşey Bölünme)
Bu bölünme, mitoza benzer ve Mayoz I'den gelen haploit (n) hücrelerin kromatitlerini ayırmak için gerçekleşir. Mayoz II de dört evreden oluşur:
- Profaz II: Çekirdek zarı erir, iğ iplikleri oluşur ve kromozomlar belirginleşir.
- Metafaz II: Kromozomlar, hücrenin ekvator düzlemine tek sıra halinde dizilir.
- Anafaz II: Kardeş kromatitler birbirinden ayrılarak zıt kutuplara doğru hareket eder.
- Telofaz II: Kutuplara çekilen kromatitlerin (artık yeni kromozomlardır) etrafında çekirdek zarı oluşur. Sitoplazma bölünmesi gerçekleşir.
Mayoz bölünmenin sonunda, bir diploit (2n) ana hücreden, genetik olarak birbirinden farklı dört adet haploit (n) hücre oluşur.
Özet
Mayoz bölünmenin tamamlanması için sırasıyla şu evreler gerçekleşir:
Mayoz I → Profaz I → Metafaz I → Anafaz I → Telofaz I → Mayoz II → Profaz II → Metafaz II → Anafaz II → Telofaz II
Bu süreç, türün kromozom sayısını korur ve genetik çeşitlilik sağlayarak evrim için ham madde oluşturur.
