Mayoz bölünme konu anlatımı 8. sınıf

Question

Bu konuyu anlamakta biraz zorlanıyorum. Özellikle mayozun aşamalarını ve mitozdan farkını tam olarak kavrayamadım. Kromozom sayısının yarıya inmesi olayını somut olarak gözümde canlandırmakta güçlük çekiyorum.

Answer 1

Mayoz Bölünme

Mayoz bölünme, eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin (sperm ve yumurta) oluşmasını sağlayan özel bir hücre bölünmesidir. Bu bölünme sayesinde türün kromozom sayısı nesilden nesile sabit kalır.

Mayoz Bölünmenin Amacı

• Kromozom sayısını yarıya indirmek: Vücut hücreleri 2n (diploid) kromozomludur. Mayoz bölünme sonucu oluşan üreme hücreleri n (haploid) kromozom taşır.
• Genetik çeşitlilik sağlamak: Oluşan yavru hücreler, ana hücreden ve birbirinden farklı kalıtsal yapıya sahip olur.

Mayoz Bölünmenin Özellikleri

• Sadece eşey ana hücrelerinde (sperm ve yumurta ana hücreleri) görülür.
• Bir hücreden dört yavru hücre oluşur.
• Oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücrenin yarısı kadardır.
• Arka arkaya iki bölünme gerçekleşir: Mayoz I ve Mayoz II.
• Oluşan hücreler birbirinden farklı kalıtsal yapıdadır.

Mayoz Bölünmenin Evreleri

MAYOZ I

Bu bölünmede kromozom sayısı yarıya iner.

• Profaz I: Kromozomlar belirginleşir. Homolog kromozomlar yan yana gelir ve aralarında parça değişimi (crossing over) olur. Bu olay genetik çeşitliliğin en önemli nedenidir.
• Metafaz I: Homolog kromozom çiftleri hücrenin ekvator düzlemine tek sıra halinde dizilir.
• Anafaz I: Homolog kromozomlar birbirinden ayrılarak zıt kutuplara çekilir. Kromatitler ayrılmaz.
• Telofaz I: Kutuplara çekilen kromozomların etrafında çekirdek zarı oluşur. Sitoplazma bölünmesi (sitokinez) gerçekleşir ve iki yavru hücre oluşur. Bu hücrelerin kromozom sayısı ana hücrenin yarısı kadardır.

MAYOZ II

Bu bölünme mitoza benzer. Amaç, kromozom sayısı zaten yarıya inmiş olan hücrelerdeki kromatitleri ayırmaktır.

• Profaz II: Yeni oluşan iki hücredeki kromozomlar tekrar belirginleşir.
• Metafaz II: Kromozomlar hücrenin ekvator düzlemine tek sıra halinde dizilir.
• Anafaz II: Kardeş kromatitler birbirinden ayrılarak zıt kutuplara çekilir.
• Telofaz II: Kutuplara çekilen kromatitlerin etrafında çekirdek zarı oluşur. Sitoplazma bölünmesi gerçekleşir.

Mayoz I ve Mayoz II sonucunda, başlangıçtaki bir hücreden dört tane haploit (n) kromozomlu hücre oluşur.

Mayoz ile Mitoz Arasındaki Farklar

• Mayoz üreme ana hücrelerinde olur, Mitoz vücut hücrelerinde olur.
• Mayoz sonucu 4 hücre, Mitoz sonucu 2 hücre oluşur.
• Mayozda kromozom sayısı yarıya iner, Mitozda aynı kalır.
• Mayozda crossing over (parça değişimi) olur ve genetik çeşitlilik artar, Mitozda olmaz ve oluşan hücreler birbirinin aynısıdır.
• Mayoz iki aşamalıdır, Mitoz tek aşamalıdır.

Answer 2

Mayoz Bölünme Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Bir araştırmacı, mayoz bölünme geçiren bir hücrenin interfaz evresinde DNA replikasyonu sonucu kromozom sayısının değişmediğini, sadece kromatit sayısının arttığını gözlemliyor. Bu hücre 2n=6 kromozomlu olduğuna göre, mayoz I sonunda oluşan hücrelerin kromozom durumu aşağıdakilerden hangisi gibi olur?
a) 2n=6 kromozom, tek kromatitli
b) n=3 kromozom, çift kromatitli
c) n=6 kromozom, tek kromatitli
d) 2n=6 kromozom, çift kromatitli
Cevap: b) n=3 kromozom, çift kromatitli
Çözüm: Mayoz I'de homolog kromozomlar ayrılır, bu nedenle kromozom sayısı yarıya iner (n=3). Kromatitler mayoz II'de ayrılacağı için mayoz I sonunda kromozomlar hala çift kromatitlidir.

Soru 2: Bir hücrede mayoz bölünme sırasında krossing-over olayı gerçekleşmektedir. Bu olayın genetik çeşitlilik üzerindeki etkisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
a) Tür içinde genetik çeşitliliği azaltır
b) Yalnızca eşey kromozomlarında gerçekleşir
c) Aynı kromatit üzerindeki genlerin yer değiştirmesini sağlar
d) Homolog kromozomlar arasında gen alışverişi yaparak yeni gen kombinasyonları oluşturur
Cevap: d) Homolog kromozomlar arasında gen alışverişi yaparak yeni gen kombinasyonları oluşturur
Çözüm: Krossing-over, mayoz I'in profaz I evresinde homolog kromozomların kromatitleri arasında parça değişimi olup, bu sayede yeni gen kombinasyonları oluşur ve genetik çeşitlilik artar.

Soru 3: 2n=8 kromozomlu bir hücrenin mayoz bölünme sürecini tamamlaması sonucu oluşan gametlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
a) Oluşan gametlerin kromozom sayısı n=4'tür
b) Mayoz sonucu 4 gamet oluşur
c) Gametlerin genetik yapıları birbirinden farklı olabilir
d) Gametler mitoz bölünme geçirerek çoğalabilir
Cevap: d) Gametler mitoz bölünme geçirerek çoğalabilir
Çözüm: Gametler (üreme hücreleri) mitoz bölünme geçirmez. Mayoz bölünme sonucu oluşan gametler, döllenme olayı ile birleşerek zigotu oluşturur ve böylece nesiller arasında kromozom sayısı sabit kalır.