Memduh Şevket Esendal'ın Hikâye Anlayışı
Memduh Şevket Esendal, Türk edebiyatında "Durmadan, sürekli yazan" anlamına gelen "M.S.E." imzasıyla da bilinen, modern Türk hikâyeciliğinin öncü isimlerinden biridir. Onun hikâye anlayışı, edebiyatımızda bir dönüm noktası oluşturmuştur.
Temel Özellikleri
Esendal'ın hikâye anlayışını şu temel başlıklar altında inceleyebiliriz:
- Sade ve Doğal Dil: Esendal, hikâyelerinde süslü, ağır ve yapay bir dilden kaçınmıştır. Günlük konuşma dilini, son derece yalın ve akıcı bir şekilde kullanmıştır. Bu durum, onun hikâyelerinin herkes tarafından kolayca anlaşılmasını sağlamıştır.
- Durum Hikâyeciliği (Çehov Tarzı):b> Edebiyatımızda "Olay hikâyeciliği" (Maupassant tarzı) yaygınken, Esendal, Anton Çehov'dan etkilenerek durum hikâyeciliğini benimsemiştir. Bu tarz hikâyelerde büyük ve sıra dışı olaylar anlatılmaz. Bunun yerine, günlük hayattan kesitler, sıradan insanların yaşadığı küçük ancak anlamlı anlar, psikolojik tahliller ve atmosfer ön plandadır. Hikâye genellikle bir sonuca bağlanmaz, okuyucunun yorumuna açık bırakılır.
- Sıradan İnsanlar ve Gündelik Hayat: Kahramanları; memurlar, ev kadınları, küçük esnaf, öğrenciler gibi toplumun her kesiminden sıradan insanlardır. Hikâyelerinin konusu da bu insanların gündelik yaşamları, sevinçleri, hüzünleri, küçük çatışmaları ve hayalleri üzerine kuruludur.
- Gözlemci ve Gerçekçi Tutum: Esendal, toplum içinde yaptığı titiz gözlemleri hikâyelerine yansıtmıştır. Anlatımında yapmacıklıktan ve abartıdan uzak, gerçekçi bir tavır vardır. İnsanı ve toplumu olduğu gibi, doğal haliyle anlatmayı hedefler.
- Yalın ve Kısa Anlatım: Hikâyeleri uzun betimlemelerle veya gereksiz ayrıntılarla dolu değildir. Diyaloglara ve kısa, etkili cümlelere önem verir. Bu, onun anlatımını güçlü ve çarpıcı kılar.
- İyimser ve Sevgi Dolu Bakış Açısı: Eserlerinde insan sevgisi ve iyimserlik ön plandadır. İnsanların kusurlarını ve zayıflıklarını bile anlayışla karşılar, onları sevgiyle anlatır. Toplumdaki olumsuzlukları bile eleştirirken bile kırıcı olmaktan kaçınır.
- Toplumsal Eleştiri: Sade bir dille, dönemin toplumsal aksaklıklarını, bürokrasiyi, batıl inançları ve yanlış batılılaşmayı da eleştirmiştir. Ancak bu eleştirileri, doğrudan ve sert değil, ince bir mizah ve ironiyle yapmıştır.
Özetle
Memduh Şevket Esendal, sıradan olanı, sade bir dille ve derin bir insan sevgisiyle anlatmayı başarmış bir yazardır. Onun hikâye anlayışı, edebiyatımızda "büyük olaylar anlatma" geleneğinden, "küçük insanı ve küçük anları anlatma" geleneğine geçişin en önemli temsilcisidir. Bu özellikleriyle, Sait Faik Abasıyanık gibi sonraki birçok önemli hikâye yazarını da derinden etkilemiştir.
