Monosakkaritler (Basit Şekerler)
Monosakkaritler, karbonhidratların en basit yapı taşlarıdır. Daha küçük birimlere parçalanamazlar. "Mono" tek, "sakkarit" ise şeker anlamına gelir. Yani tek şeker birimi demektirler.
Genel Özellikleri
- Suda çözünürler ve tatlı bir tada sahiptirler.
- Hücre zarından geçebilecek kadar küçük moleküllerdir.
- Hücrede solunumla enerji (ATP) üretiminde doğrudan kullanılırlar.
- Kimyasal formülleri genellikle \((CH_2O)_n\) şeklindedir. Buradaki "n" sayısı karbon atomu sayısını gösterir.
Monosakkarit Çeşitleri (Karbon Sayılarına Göre)
Monosakkaritler, yapılarında bulunan karbon atomu sayısına göre sınıflandırılır. En önemlileri 5 ve 6 karbonlulardır.
- 3 Karbonlu (Triozlar): Gliseraldehit. Hücre solunumunun ara ürünlerindendir.
- 5 Karbonlu (Pentozlar):
- Riboz: RNA'nın (Ribo Nükleik Asit) yapısına katılır.
- Deoksiriboz: DNA'nın (Deoksiribo Nükleik Asit) yapısına katılır. Ribozdan bir oksijen atomu eksiktir.
- 6 Karbonlu (Heksozlar):
- Glikoz: Canlıların en önemli enerji kaynağıdır. Fotosentezin temel ürünü ve solunumun başlangıç maddesidir. Bal, üzüm ve incir gibi besinlerde bolca bulunur. Kan şekeri olarak da bilinir.
- Fruktoz: Meyvelerde ve balda bulunur. Bu nedenle meyve şekeri olarak adlandırılır. Tatlılık derecesi glikozdan daha yüksektir.
- Galaktoz: Süt ve süt ürünlerinde bulunur. Memeli hayvanların sütündeki süt şekeri olan laktozun yapısına katılır.
Özet
Monosakkaritler, canlılar için temel yapı taşı ve enerji kaynağı olan basit şekerlerdir. DNA ve RNA'nın yapısına katılan pentozlar (riboz ve deoksiriboz) ile enerji üretiminde kullanılan heksozlar (glikoz, fruktoz, galaktoz) en bilinen örnekleridir.
