Monosakkaritler, karbonhidratların yapı taşlarıdır. Yunanca "monos" (tek) ve "sakharon" (şeker) kelimelerinden türetilmiştir. Sindirilemeyen en basit şekerlerdir ve daha karmaşık karbonhidratların (disakkaritler ve polisakkaritler) oluşumunda rol oynarlar. Genel formülleri (CH₂O)n şeklindedir ve "n" genellikle 3 ile 7 arasında bir sayıdır. Bu basit şekerler, enerji kaynağı olarak hayati öneme sahiptir ve hücrelerin temel yapı taşlarını oluştururlar.
Monosakkaritler, içerdikleri karbon atomu sayısına göre sınıflandırılırlar:
Glikoz, canlılar için en önemli enerji kaynaklarından biridir. Kan şekerinin temelini oluşturur ve hücreler tarafından doğrudan enerji üretiminde kullanılır. Bitkilerde fotosentez yoluyla üretilir ve birçok meyve ile sebzede bulunur.
Fruktoz, en tatlı doğal şekerdir. Genellikle meyvelerde, balda ve bazı sebzelerde bulunur. Glikoz ile birlikte sakarozun (sofra şekeri) yapısını oluşturur. Karaciğerde glikoza dönüştürülerek enerji olarak kullanılır.
Galaktoz, laktozun (süt şekeri) bir bileşenidir. Tek başına doğada nadiren bulunur. Vücutta glikoza dönüştürülerek enerji elde edilir. Beyin ve sinir dokusu için önemli bir enerji kaynağıdır.
Riboz, RNA'nın (Ribonükleik Asit) yapısında bulunur ve genetik bilginin taşınmasında ve protein sentezinde rol oynar. Deoksiriboz ise DNA'nın (Deoksiribonükleik Asit) yapısında bulunur ve genetik bilgiyi saklar. Bu şekerler, kalıtım ve hücre fonksiyonları için hayati öneme sahiptir.
Monosakkaritler, yaşamın temelini oluşturan basit ama hayati moleküllerdir. Enerji sağlamanın yanı sıra, genetik materyalin yapı taşlarını oluşturur ve hücresel süreçlerde önemli roller üstlenirler.
