Nazım Şekli Nedir?
Nazım şekli, bir şiirin dış yapısını, yani şeklini belirleyen özelliklerdir. Bir şiirin kaç dizeden oluştuğu, dizelerin kümelenişi, kafiye düzeni ve ölçüsü gibi unsurlar nazım şeklini oluşturur. Bu, şiirin iskeleti veya kalıbı gibi düşünülebilir.
Örnek Nazım Şekilleri:
- Gazel: 5-15 beyitten oluşur. "aa ba ca..." şeklinde kafiyelenir.
- Kaside: 33-99 beyitten oluşur. Gazel gibi kafiyelenir ancak konusu ve bölümleri farklıdır.
- Mesnevi: Her beyti kendi arasında kafiyelidir. "aa bb cc..." şeklinde uzar gider.
- Şarkı ve Türkü: Bentlerden oluşur ve nakarat bölümleri vardır.
Nazım Türü Nedir?
Nazım türü ise şiirin konusuna, işlediği temaya ve amacına göre aldığı addır. Yani şiirin "ne anlattığı" ile ilgilidir. Aynı nazım şekli içinde farklı nazım türlerinde şiirler yazılabilir.
Örnek Nazım Türleri:
- Tevhid: Allah'ın birliğini ve yüceliğini anlatan şiirler.
Münacat: Allah'a yalvarmak, dua etmek için yazılan şiirler.
- Mersiye: Bir kişinin ölümünden duyulan acıyı anlatan şiirler.
- Hicviye: Bir kişiyi veya durumu yermek için yazılan şiirler.
- Fahriye: Şairin kendini övdüğü şiirler.
Temel Farklar
- Nazım Şekli: Şiirin "nasıl" yazıldığını belirler. Biçimsel ve yapısal özelliklerle ilgilidir.
- Nazım Türü: Şiirin "ne anlattığını" belirler. İçerik ve konu ile ilgilidir.
Bir Örnekle Açıklama
Bir şair, kaside nazım şeklini kullanarak bir şiir yazabilir. Ancak bu şiirin türü, işlediği konuya göre değişir:
- Şiirde Allah'a dua ediyorsa, bu bir münacattır.
- Şiirde Peygamber'i övüyorsa, bu bir naattır.
- Şiirde padişahı övüyorsa, bu bir methiyedir.
- Şiirde kendini övüyorsa, bu bir fahriyedir.
Görüldüğü gibi, aynı kaside şekli içinde birçok farklı nazım türü bulunabilir.
Özetle: Nazım şekli, bir evin planı ve mimarisiyse; nazım türü, o evin bir okul, hastane veya konut olması gibidir. Biri yapıyı, diğeri işlevi tanımlar.
