Öğrenilen (Duyulan) Geçmiş Zaman Eki (-miş)
Öğrenilen geçmiş zaman, bir eylemin başkasından duyularak, sonradan fark edilerek veya öğrenilerek aktarıldığı zamanı ifade etmek için kullanılır. Bu nedenle "duyulan geçmiş zaman" olarak da adlandırılır. Eylemi yapan kişi, eylemi bizzat kendisi yapmamış veya görmemiş, başkasından duymuştur.
Ekin Kullanımı ve Kuralları
Öğrenilen geçmiş zaman eki -mış, -miş, -muş, -müş'tür. Bu ekler, ünlü uyumlarına göre kelimeye bağlanır.
- Sonu sert ünsüzle (f, s, t, k, ç, ş, h, p) biten fiillere: Bu fiillere ek doğrudan eklenir. Örneğin: "yap-" fiili → yapmış
- Sonu ünlü veya yumuşak ünsüzle biten fiillere: Bu fiillere de ek doğrudan eklenir. Örneğin: "oku-" fiili → okumuş, "gör-" fiili → görmüş
Kişi Ekleri: Öğrenilen geçmiş zaman ekinden sonra şahıs ekleri gelir.
- Ben gel-miş-im
- Sen gel-miş-sin
- O gel-miş
- Biz gel-miş-iz
- Siz gel-miş-siniz
- Onlar gel-miş-ler
Hangi Durumlarda Kullanılır?
- Başkasından Duyma: Eylemi bizzat görmediğimiz, başka birinden duyduğumuz durumlarda kullanırız.
Örnek: "Ayşe, dün sinemaya gitmiş." (Ben Ayşe'yi sinemada görmedim, bir başkasından duydum.)
- Sonradan Fark Etme: Eylemin gerçekleştiğini, olay olduktan sonra fark ettiğimizde kullanırız.
Örnek: "Ooo, saçlarını kestirmişsin!" (Yeni fark ettim.)
- Olasılık veya Tahmin: Geçmişte olmuş olması muhtemel bir olayı ifade ederken kullanılır.
Örnek: "Yola çok erken çıkmış olmalı."
- Masallarda ve Hikayelerde: Geçmişte yaşanmış, anlatıma dayalı olayları aktarmak için sıklıkla kullanılır.
Örnek: "Bir varmış, bir yokmuş..."
Örnek Cümleler
- Dedeme göre, bu evi dedem yaptırmış.
- Toplantı çok erken bitmiş.
- Geçen hafta İzmir'de deprem olmuş.
- Çocukken çok yaramaz mışım.
- Sınavdan yüksek not almış, çok sevinmiş.
Önemli Not: Bu zaman kipini kullanırken, anlattığımız olayı bizzat görmediğimizi veya yaşamadığımızı, başka bir kaynaktan öğrendiğimizi dinleyiciye hissettiririz.
