Fakir Baykurt'un 1973 yılında yayımlanan Orta Direk romanı, Türk edebiyatının toplumcu gerçekçi akımının en önemli eserlerinden biridir. Roman, 1960'lı yıllarda köyden kente göç eden bir ailenin yaşadığı zorlukları, toplumsal değişimi ve sınıf atlama çabalarını etkileyici bir dille anlatır.
Roman, Kara Bayram ve ailesinin köydeki zorlu hayattan kurtulup şehre yerleşme ve "orta direk" olma mücadelesini konu alır. "Orta direk" metaforu, toplumun ne en alt ne de en üst tabakasında olan, orta sınıfı temsil eder.
Kara Bayram, ailesiyle birlikte köydeki yoksul hayattan kurtulmak için büyük şehre göç etmeye karar verir. Bu karar, hem fiziksel hem de kültürel bir yolculuğun başlangıcıdır. Şehre vardıklarında karşılaştıkları zorluklar, umduklarından çok daha büyüktür:
Roman boyunca Kara Bayram, "orta direk" olma hayalini gerçekleştirmek için çeşitli işlerde çalışır, ancak her seferinde sistemin dezavantajlıları nasıl dışladığını görür. Aile içi ilişkiler de bu süreçte sınanır, geleneksel değerler ile modern hayatın gereklilikleri arasında gerilimler yaşanır.
Fakir Baykurt, Orta Direk'te toplumcu gerçekçi anlayışı başarıyla yansıtır. Roman, sade bir dil ve akıcı bir anlatımla, Türkiye'nin 1960'lı yıllardaki toplumsal dönüşümünü gözler önüne serer. Karakterlerin iç dünyaları, çatışmaları ve umutları derinlemesine işlenir.
Eser, sadece bir ailenin hikayesini değil, bir dönemin Türkiye'sinin sosyolojik fotoğrafını da çeker. Baykurt'un kendi öğretmenlik deneyimlerinden ve gözlemlerinden yararlanarak oluşturduğu bu roman, gerçekçi detaylarla bezelidir.
Orta Direk, Türk edebiyatında "köy edebiyatı" ve "kentleşme romanı" türlerinin önemli bir kesişim noktasında yer alır. Roman, güncelliğini halen korumakta ve günümüzde de devam eden göç, kentleşme ve sosyal hareketlilik sorunlarına ışık tutmaktadır.
Fakir Baykurt'un bu eseri, okuyucuya sadece edebi bir deneyim sunmakla kalmaz, aynı zamanda toplumsal bir bilinç kazandırmayı amaçlar. Roman, "orta direk" olma hayalinin peşinde koşanların, sistemin yapısal engelleri karşısındaki mücadelesini unutulmaz bir şekilde betimler.