Bir çözeltide, çözünen iyonlardan birinin dışarıdan eklenmesi sonucu çözünürlüğün azalmasına ortak iyon etkisi denir. Bu durum, özellikle az çözünen tuzların çözünürlük dengesi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.
Az çözünen bir tuzun (örneğin AgCl) sudaki çözünme denklemi şu şekildedir:
\( AgCl_{(k)} \rightleftharpoons Ag^+_{(aq)} + Cl^-_{(aq)} \)
Bu denge, Le Chatelier İlkesi'ne tabidir. Eğer çözeltiye, denklemde bulunan iyonlardan biri (örneğin Cl⁻) dışarıdan eklenirse, sistem bu etkiyi azaltmak için dengeyi geriye (çökme yönüne) kaydırır. Bu da katının çözünürlüğünün azalmasına neden olur.
Çözünürlük çarpımı, Kç, sabittir. AgCl için Kç şöyledir:
\( K_{ç} = [Ag^+][Cl^-] \)
Saf sudaki çözünürlüğüne S dersek, \( [Ag^+] = [Cl^-] = S \) ve \( K_{ç} = S^2 \) olur.
Ancak, ortak iyon (Cl⁻) içeren bir çözeltide, Cl⁻ derişimi daha yüksektir (\( [Cl^-] = S + C \), burada C eklenen ortak iyonun derişimidir). Kç sabit olduğu için, [Cl⁻] arttığında [Ag⁺]'nin, yani çözünürlüğün azalması gerekir.
\( K_{ç} = [Ag^+](S + C) \)
Bu denklemde (S+C) > S olduğundan, Kç'yi sabit tutmak için [Ag⁺]'nin saf sudakinden daha düşük bir değer alması gerekir.
