Ortalama hız, bir nesnenin belirli bir zaman aralığındaki toplam yer değiştirmesinin, o zaman aralığına oranıdır. Günlük hayatta sıkça karşılaştığımız bu kavram, hareketli cisimlerin davranışlarını anlamamızda bize yardımcı olur.
Ortalama hız, bir cismin belirli bir sürede katettiği toplam mesafeyi değil, başlangıç ve bitiş noktaları arasındaki en kısa mesafeyi (yer değiştirme) dikkate alır. Bu nedenle, ortalama hız vektörel bir büyüklüktür.
Ortalama hızın formülü şu şekildedir:
Ortalama Hız = Toplam Yer Değiştirme / Toplam Zaman
Matematiksel olarak ifade edersek:
Vort = Δx / Δt
Burada:
Ortalama hız ve sürat sıklıkla karıştırılan iki kavramdır. Temel fark, hızın vektörel, süratin ise skaler bir büyüklük olmasıdır. Ortalama sürat, alınan toplam yolun geçen toplam zamana oranıdır. Yani, ortalama sürat hesaplanırken cismin izlediği yolun uzunluğu dikkate alınır, yönü dikkate alınmaz.
Örneğin, bir araç dairesel bir pistte bir tur attığında, başlangıç noktasına geri döndüğü için yer değiştirmesi sıfır olur. Bu durumda ortalama hızı sıfır olurken, ortalama sürati pistin çevresinin uzunluğunun geçen zamana oranı olacaktır.
Örnek 1: Bir araç, doğrusal bir yolda 5 saniyede 20 metre doğuya doğru hareket ediyor. Bu aracın ortalama hızı nedir?
Çözüm:
Örnek 2: Bir koşucu, 400 metrelik bir pistte bir turu 60 saniyede tamamlıyor. Koşucunun ortalama hızı nedir?
Çözüm:
Ortalama hız, günlük hayatta ve bilimsel çalışmalarda birçok alanda kullanılır. Örneğin:
