📜 Osmanlı-İran Savaşları: 16. Yüzyılın Sonu ve 17. Yüzyılın Başı
Bu dönem, Osmanlı İmparatorluğu ile İran'daki Safevi Devleti arasında, özellikle Anadolu'ya hakim olma mücadelesi ve mezhep çatışması (Sünnilik-Şiilik) nedeniyle yaşanan uzun ve yıpratıcı savaşlarla doludur. Bu savaşlar, adlarını yapılan antlaşmalardan alan üç önemli aşamadan oluşur.
⚔️ Ferhat Paşa Antlaşması (1590)
III. Murat döneminde, 1578-1590 Osmanlı-Safevi Savaşı sonucunda imzalanmıştır.
- 📍 Sebepler: Safevilerin, Osmanlı topraklarına saldırması ve Şii propagandası yapması.
- ✅ Sonuçları:
- Osmanlı İmparatorluğu doğuda en geniş sınırlarına ulaştı.
- Azerbaycan, Gürcistan, Dağıstan ve Luristan gibi bölgeler Osmanlı'ya katıldı.
- Safevi Devleti, Osmanlı üstünlüğünü kabul etti.
- 💡 Önemi: Bu antlaşma, Osmanlı'nın doğudaki en büyük toprak kazancıdır, ancak kalıcı olamamıştır.
🕊️ Nasuh Paşa Antlaşması (1612)
I. Ahmet döneminde, 1603-1611 yılları arasında devam eden savaşın ardından imzalanmıştır.
- 📍 Sebepler: Safevi Şahı I. Abbas'ın, Ferhat Paşa Antlaşması ile kaybettiği toprakları geri almak istemesi.
- ✅ Sonuçları:
- Osmanlı İmparatorluğu, Ferhat Paşa Antlaşması ile aldığı toprakları (Azerbaycan ve Kafkasya) Safevilere geri verdi.
- Buna karşılık, Safeviler her yıl Osmanlı'ya 200 yük ipek vergi ödemeyi kabul etti.
- 💡 Önemi: Osmanlı Devleti'nin, doğuda toprak kaybettiği ilk antlaşmadır. Bu durum, devletin gücünün sarsılmaya başladığının bir göstergesi olarak yorumlanır.
📜 Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639)
IV. Murat döneminde, 1623-1639 yılları arasında süren ve Bağdat'ın ele geçirilmesiyle sonuçlanan savaşın ardından imzalanmıştır.
- 📍 Sebepler: Safevilerin, Nasuh Paşa Antlaşması'nın şartlarına uymayarak vergiyi ödememesi ve Bağdat'ı işgal etmesi.
- ✅ Sonuçları:
- Bağdat, Basra ve Şehrizor Osmanlı Devleti'nde kaldı.
- Revan (Erivan) bölgesi ise Safevilerde kaldı.
- Zağros Dağları iki devlet arasında sınır kabul edildi.
- 💡 Önemi:
- Bu antlaşma ile günümüz Türkiye-İran sınırı büyük ölçüde çizilmiş oldu.
- Yaklaşık 150 yıllık bir çatışma dönemi sona erdi ve iki devlet arasında uzun süreli bir barış dönemi başladı.
- Bu antlaşmanın belirlediği sınırlar büyük ölçüde günümüze kadar korunmuştur.
🎯 Özetle: Bu üç antlaşma, Osmanlı-İran ilişkilerinin seyrini gösteren önemli dönüm noktalarıdır. Ferhat Paşa ile zirve, Nasuh Paşa ile gerileme başlamış, Kasr-ı Şirin ile ise denge sağlanmış ve kalıcı bir sınır belirlenmiştir.
