Protagoras (MÖ 490-420), Antik Yunan felsefesinin en önemli ve tartışmalı figürlerinden biridir. Sofistler olarak bilinen gezgin öğretmen ve düşünürler grubunun önde gelen ismi olarak kabul edilir. Abdera'da doğmuş, Atina'da uzun yıllar geçirmiş ve Perikles gibi devlet adamlarına danışmanlık yapmıştır. En ünlü eseri "Hakikat Üzerine" (Peri Alētheias) olmasına rağmen, günümüze yalnızca fragmanlar ve diğer filozofların onun hakkındaki yorumları ulaşmıştır.
Protagoras'ın felsefesinin merkezinde, günümüze kadar ulaşan ünlü sözü yer alır: "İnsan her şeyin ölçüsüdür; var olan şeylerin var olduklarının, var olmayan şeylerin var olmadıklarının." Bu radikal önerme, bilgi ve gerçeklik anlayışında köklü bir değişimi ifade eder.
Protagoras'ın düşüncesi, epistemolojik (bilgisel) rölativizmin erken ve sistematik bir ifadesidir. Rölativizme göre:
Protagoras'ın kullandığı ünlü örneğe göre: Aynı rüzgar esmektedir. Bir kişi üşüdüğü için rüzgarın soğuk, diğeri terlediği için sıcak olduğunu söyler. Rölativist açıdan, rüzgar o kişi için gerçekten soğuk veya sıcaktır. İki çelişkili ifade de aynı anda doğru olabilir, çünkü doğruluk özneldir.
Bu göreceli bakış, ahlak ve toplum düzenine de uygulanmıştır:
Protagoras'ın düşünceleri, özellikle Platon ve Aristoteles tarafından şiddetle eleştirilmiştir.
Protagoras'ın mirası, postmodern düşüncede, kültürel rölativizm tartışmalarında, dilin gerçekliği kurguladığı fikrinde ve çok-kültürlülük politikalarında hâlâ hissedilmektedir. O, insanı ve insan deneyimini felsefenin merkezine koyarak, düşünce tarihinde kalıcı bir iz bırakmıştır.
Sonuç olarak, Protagoras bize şunu hatırlatır: Gerçekliği anlama çabamız, kaçınılmaz olarak kendi insani perspektifimizle, dilimizle ve kültürel bağlamımızla sınırlıdır. Onun "ölçü" doktrini, kesinlik arayışımızda mütevazı olmamız ve farklı ölçülerin varlığını kabul etmemiz gerektiğine dair kadim bir uyarı olarak okunabilir.
