Satır sonuna sığmayan kelimeler (Kısa çizgi)

Question

Satır sonuna sığmayan bir kelimeyi hecelerine ayırırken nereye kısa çizgi koyacağımı tam olarak bilemiyorum. Bazı kelimeleri bölerken yanlış yapıyorum ve bu da yazım hatasına sebep oluyor. Heceleme kurallarını anlamakta zorlanıyorum.

Answer 1

📝 Satır Sonuna Sığmayan Kelimeler (Kısa Çizgi Kullanımı)

Merhaba! Bugünkü dersimizde, yazılı metinlerde sıkça karşılaştığımız ancak kuralları bazen karıştırılan bir konuyu işleyeceğiz: Satır sonuna sığmayan kelimelerin hecelere ayrılması ve kısa çizginin (-) doğru kullanımı. Bu kuralları bilmek, özellikle resmi yazışmalarda, akademik metinlerde ve kitap/makale düzenlemelerinde profesyonel bir izlenim yaratmanızı sağlayacaktır.

🎯 Temel Kural Nedir?

Bir kelime satır sonuna sığmadığında, hecelerine ayrılarak yazılır. Kelimenin satır sonunda kalan kısmına kısa çizgi (-) eklenir ve kelimenin devamı bir sonraki satırın başından yazılır. Ancak bu ayrım rastgele değil, belirli kurallara göre yapılır.

🔍 Hecelere Nasıl Ayırırız? (Türkçe için Kurallar)

• ✅ Tek Heceli Kelimeler Bölünmez: "ders", "spor", "tren", "kürk" gibi kelimeler asla bölünmez.
• ✅ Her Hecede Bir Sesli Harf Bulunur: Heceleme, kelimedeki sesli harfler (ünlüler) sayısına göre yapılır. Örneğin: a-ra-ba (3 sesli, 3 hece).
• ✅ Yan Yana Gelen Ünsüzler Ayrılır: "mat-çık", "süt-lü", "İs-tan-bul" gibi.
• ✅ Ünsüz, Kendisinden Sonraki Ünlüye Gider: "ka-lem", "de-mir", "ti-ya-tro" gibi.
• ✅ Özel İsimler ve Kısaltmalar Bölünmez: "Ankara", "TBMM", "Dr." gibi kelimeler satır sonunda bütün halde yazılmalıdır.

📚 Doğru ve Yanlış Kullanım Örnekleri

Doğru Kullanım:
Dün akşam çok ilginç bir belge-
sel izledim.

Yanlış Kullanım:
Dün akşam çok ilginç bir belges-
el izledim. (Yanlış, çünkü "bel-ge-sel" şeklinde hecelenir.)

⚠️ Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar

• ➡️ Satır sonuna sadece bir kısa çizgi konur. Tire (-) işareti kullanılır.
• ➡️ Bölünen kelimelerin her iki parçası da anlamlı bir hece oluşturmalıdır. "Ankara" kelimesi "An-kara" diye bölünmez, çünkü özel isimdir ve bölünmez.
• ➡️ Kesme işareti (') ile ayrılan ekler satır sonuna geldiğinde, kesme işaretinden sonra hiçbir zaman kısa çizgi kullanılmaz. Kelime olduğu gibi bir alt satıra alınır.
  Örnek: İstanbul'
  dan (Doğru) / İstanbul'-dan (Yanlış)
• ➡️ Rakamlar ve tarihler mümkün olduğunca bölünmez. Örneğin: "15.000" veya "29.10.2023" gibi ifadeler satır sonunda tamamen bir sonraki satıra alınmalıdır.

💡 Pratik İpuçları

1. Günümüzde bilgisayar kelime işlemcileri (MS Word, Google Docs vb.) otomatik heceleme özelliğine sahiptir. Ancak bu otomatik ayarlar her zaman Türkçe dil kurallarına %100 uymayabilir. Önemli metinlerde kontrol etmek faydalı olacaktır.
2. El yazısında veya daktilo ile yazarken bu kuralları bilmek çok önemlidir.
3. En güvenli yöntem, satır sonunda şüpheye düştüğünüzde, kelimeyi bölmeyip tamamını bir sonraki satıra almaktır.

✍️ Son Söz

Satır sonu heceleme ve kısa çizgi kullanımı, yazılı iletişimin estetik ve okunabilirlik unsurlarından biridir. Bu basit ama etkili kurallara dikkat ederek yazdığınız her metnin kalitesini bir adım öne taşıyabilirsiniz. Bir sonraki yazılı ödevinizde veya resmi mektubunuzda bu kuralları uygulamayı deneyin!