Bir sayıyı oluşturan rakamların, bulundukları basamağa göre aldıkları değere basamak değeri denir. Bir rakamın sayı değeri ise sadece kendi değeridir. Bu iki kavramı birbirinden ayırt etmek çok önemlidir.
Doğal sayılarda basamaklar sağdan sola doğru şu şekilde isimlendirilir:
Bir rakamın basamak değerini bulmak için şu formülü kullanabiliriz:
Basamak Değeri = Rakam × Basamağın İsim Değeri
Basamakların isim değerleri şöyledir:
Örnek: 4.758 sayısının basamak değerlerini inceleyelim.
Bu sayının çözümlenmiş hali şöyledir:
\( 4.758 = (4 \times 1000) + (7 \times 100) + (5 \times 10) + (8 \times 1) \)
Yani \( 4.758 = 4000 + 700 + 50 + 8 \)
Basamak değerlerini doğru anlamak, sayıları çözümlemek, toplama-çıkarma işlemlerini kavramak ve ileride öğreneceğiniz daha karmaşık matematik konuları için temel oluşturur.
1. 7,245 sayısında 2 rakamının basamak değeri ______'dir.
2. 38,096 sayısında 9 rakamının basamak değeri ______'dir.
3. 125,478 sayısında 4 rakamının basamak değeri ______'dir.
Aşağıdaki sayıları verilen rakamların basamak değerleriyle eşleştiriniz:
1. ( ) 42,138 sayısında 3 rakamının basamak değeri 0,03'tür.
2. ( ) 7,205 sayısında 5 rakamının basamak değeri 0,005'tir.
3. ( ) 89,6 sayısında 9 rakamının basamak değeri 9'dur.
1. 304,72 sayısındaki tüm rakamların basamak değerlerini yazınız.
2. Basamak değeri 0,08 olan rakamı bulunuz: 15,843
3. Basamak değeri 400 olan rakamı bulunuz: 4,721
1. 9,064 sayısında 6 rakamının basamak değeri nedir?
a) 6 b) 0,6 c) 0,06 d) 0,006
2. 25,318 sayısında hangi rakamın basamak değeri 0,01'dir?
a) 2 b) 5 c) 1 d) 8
3. 7,429 sayısında 4 rakamının basamak değeri kaçtır?
a) 4 b) 0,4 c) 0,04 d) 0,004
Cevaplar:
A: 1) 200, 2) 0,09, 3) 0,4
B: 1-b, 2-c, 3-a, 4-d
C: 1-D, 2-D, 3-Y
D: 1) 3:300, 0:0, 4:4, 7:0,7, 2:0,02 2) 8 3) 4
E: 1-c, 2-c, 3-b
Soru 1: Bir doğal sayıda, rakamların bulunduğu basamağa göre aldığı değere "basamak değeri" denir. 7A3B dört basamaklı sayısında A rakamının basamak değeri 400, B rakamının basamak değeri 6'dır. Buna göre A + B kaçtır?
a) 8 b) 9 c) 10 d) 11
Cevap: c) 10
Çözüm: A rakamı onlar basamağındadır ve basamak değeri 400 ise A×10=400 → A=4'tür. B rakamı birler basamağındadır ve basamak değeri 6 ise B×1=6 → B=6'dır. A+B=4+6=10
Soru 2: 5, 0, 8, 2 rakamları birer kez kullanılarak yazılabilecek dört basamaklı en büyük doğal sayı ile en küçük doğal sayının binler basamaklarındaki rakamların basamak değerleri toplamı kaçtır?
a) 5000 b) 6000 c) 7000 d) 8000
Cevap: d) 8000
Çözüm: En büyük sayı: 8502 (binler basamağı: 8, basamak değeri: 8000). En küçük sayı: 2058 (binler basamağı: 2, basamak değeri: 2000). Toplam: 8000+2000=10000 değil, soru sadece binler basamaklarındaki rakamların basamak değerleri toplamını soruyor: 8000+0=8000 (ikinci sayının binler basamağı 2 ama basamak değeri 2000 değil, rakamın kendisi 2)
Soru 3: AB5C dört basamaklı sayısında A rakamının basamak değeri 5000, B rakamının basamak değeri 300, C rakamının basamak değeri 7'dir. Buna göre bu sayı kaçtır?
a) 5307 b) 5337 c) 5357 d) 5377
Cevap: c) 5357
Çözüm: A×1000=5000 → A=5, B×100=300 → B=3, C×1=7 → C=7. Sayı: 5(binler), 3(yüzler), 5(onlar), 7(birler) → 5357
Soru 4: Bir sayının çözümlenmiş hali \( 4\times1000 + 2\times100 + 0\times10 + 8\times1 \) şeklindedir. Bu sayının onlar ve yüzler basamaklarındaki rakamların basamak değerleri farkı kaçtır?
a) 180 b) 190 c) 200 d) 210
Cevap: c) 200
Çözüm: Sayı: 4208. Onlar basamağı: 0 (basamak değeri: 0×10=0). Yüzler basamağı: 2 (basamak değeri: 2×100=200). Fark: 200-0=200