🌊 Set Gölleri: Doğanın Set Çektiği Sular
Set gölleri, bir akarsu vadisinin, bir vadinin ya da bir koyun önünün herhangi bir doğal set ile kapanması sonucu oluşan göllerdir. Yani önüne bir "set" çekilen su kütleleridir. 🎯 Oluşum şekillerine göre dört ana gruba ayrılırlar.
🏞️ Alüvyal Set Gölleri
Bu göller, akarsuların taşıdığı alüvyonların (kum, çakıl, mil) bir vadi önünü kapatmasıyla oluşur. Genellikle akarsu yatak eğiminin azaldığı yerlerde, birleşen akarsuların veya delta ovalarının yakınlarında görülür.
- ✅ Türkiye'den Örnekler:
- 🌊 Eğirdir Gölü: Kovada Gölü'ne akan suyun önünün alüvyonlarla kapanması sonucu oluşmuştur.
- 🌊 Köyceğiz Gölü: Önü alüvyonlarla kapanmış bir kıyı koyudur.
- 🌊 Mogan ve Eymir Gölleri: Ankara'da bulunan ve alüvyal setleşme ile oluşmuş göllerdir.
- 🌊 Bafa (Çamiçi) Gölü: Eskiden Ege Denizi'nin bir körfeziyken, Büyük Menderes Nehri'nin getirdiği alüvyonlarla denizle bağlantısı kesilerek göle dönüşmüştür.
⛰️ Heyelan Set Gölleri
Heyelan (toprak kayması) sonucu kopan toprak ve kaya kütlelerinin bir akarsu vadisinin önünü tıkamasıyla oluşan göllerdir. Bu göller genellikle derin ve ani oluşumlarıyla karakterizedir. Heyelanın olduğu eğimli ve killi arazilerde yaygındır.
- ✅ Türkiye'den Örnekler:
- 🏞️ Tortum Gölü: Türkiye'nin en bilinen heyelan set gölüdür. Tortum Vadisi'nin heyelan kütlesiyle kapanması sonucu oluşmuştur.
- 🏞️ Abant Gölü: Bolu'da, heyelan sonucu oluşmuş güzel bir doğa harikasıdır.
- 🏞️ Yediğöller: Bolu'da, ardışık yedi gölden oluşan bu bölge, heyelanlar sonucu şekillenmiştir.
- 🏞️ Zinav Gölü: Tokat-Reşadiye'de bulunan bir diğer heyalan set gölüdür.
🏖️ Kıyı Set Gölleri
Deniz akıntıları ve dalgaların taşıdığı kum ve çakılların, koy ve körfezlerin önünü kapatmasıyla oluşan göllerdir. Bu süreç sonucu oluşan kıyı birikim şekline lagün (deniz kulağı) veya tombolo (kıyı kordonu) denir.
- ✅ Türkiye'den Örnekler:
- 🌅 Büyükçekmece ve Küçükçekmece Gölleri: İstanbul'da, kıyı seti (tombolo) ile oluşmuş lagün gölleridir.
- 🌅 Terkos (Durusu) Gölü: İstanbul'un içme suyu ihtiyacını karşılayan önemli bir kıyı set gölüdür.
- 🌅 Akyatan, Ağyatan, Tuzla Gölleri: Çukurova Deltası'nda bulunan tipik lagün gölleridir.
🌋 Volkanik Set Gölleri
Bu göller, volkanik olaylar sırasında akan lavların bir akarsu vadisinin önünü kapatmasıyla oluşur. Volkanik arazilerin yaygın olduğu bölgelerde görülür.
- ✅ Türkiye'den Örnekler:
- 🔥 Van Gölü: Türkiye'nin en büyük gölüdür. Nemrut Volkanı'ndan çıkan lavların, Van çanağının önünü kapatması sonucu oluşmuştur.
- 🔥 Erçek Gölü: Van Gölü'nün doğusunda, benzer şekilde oluşmuş bir volkanik set gölüdür.
- 🔥 Haçlı Gölü (Bulanık): Muş'ta bulunur ve lavların akarsu vadisini tıkamasıyla oluşmuştur.
💡 Küçük Bir Not: Set gölleri, doğal süreçlerle oluşmaları nedeniyle genellikle tuzlu veya sodalı olabilirler. Özellikle kapalı havzalarda oluşanlar (Van Gölü gibi) bu özelliği taşır. Ayrıca, alüvyal set gölleri zamanla dolabilir ve yok olabilirler.
