Sıfat-fiil ekleri (AnAsI MeZ Ar DiK EcEk Miş)

Question

Bu ekleri birbirine karıştırıyorum ve hangi fiilin sıfat görevinde kullanıldığını nasıl anlayacağımı tam oturtamadım. Özellikle "-dik" ve "-ecek" eklerini cümle içinde ayırt etmekte zorlanıyorum. Kafamı kurallara göre değil de pratik bir şekilde nasıl toparlayabilirim?

Answer 1

📘 Sıfat-Fiil Ekleri (Ortaçlar)

Sıfat-fiiller, fiillere getirilen belirli eklerle türetilir ve cümlede sıfat görevi görürler. Bu yüzden onlara "ortaç" da denir. Fiilin anlamını bir varlığın niteliği olarak belirtirler. Ezberlemeyi kolaylaştırmak için "AnAsI MeZ Ar DiK EcEk Miş" şifresi kullanılır. Bu şifre, her bir harfin bir sıfat-fiil eki olduğu bir akrostiştir.

🎯 Sıfat-Fiil Ekleri ve Örnekleri

• ✅ -An / -en: Gelen misafir, koşan çocuk, okuyan öğrenci
• ✅ -AsI / -esi: Öpülesi el, yıkası gelmek, görülesi manzara
• ✅ -mAz / -mez: Tükenmez kalem, çıkmaz sokak, görünmez kaza
• ✅ -Ar / -er: Güler yüz, çıkar yol, akar su
• ✅ -DiK / -dik, -tık, -tik: Tanıdık sima, geçtik yol, bildik konu
• ✅ -EcEk / -ecek: Alacaklı, gelecek hafta, okuyacak kitap
• ✅ -mİş / -miş, -mış, -muş, -müş: Geçmiş zaman, olmuş armut, okumuş insan

💡 Sıfat-Fiillerin Özellikleri

• 📌 Fiil kök veya gövdelerine gelerek onları sıfat yaparlar.
• 📌 Bir ismi nitelerler ve genellikle o isimden hemen önce kullanılırlar.
• 📌 Kendilerinden sonra bir isim gelmezse adlaşmış sıfat olurlar. Örneğin: "Gelenler buraya otursun." cümlesinde "gelen" artık bir isim gibi kullanılmıştır.
• 📌 Bazen bu ekler kalıcı isim yapabilir. Örneğin: çıkmaz, dolmuş, yakacak.

✍️ Örnek Cümleler

🟢 Biten filmi hepimiz çok beğendik.
(Biten → sıfat-fiil, filmi → isim)

🟢 Bu, çözülesi bir sorun değil.
(Çözülesi → sıfat-fiil, sorun → isim)

🟢 Gelecek ay tatile çıkacağız.
(Gelecek → sıfat-fiil, ay → isim)

🟢 Tanıdık bir yüz göremeyince geri döndü.
(Tanıdık → sıfat-fiil, yüz → isim)

⚠️ Dikkat Edilmesi Gerekenler

• ➡️ Sıfat-fiil ekleri, bazen şahıs eki veya haber kipi eki (-di, -miş) ile karıştırılabilir. Onlardan ayırmak için sıfat-fiilin bir ismi niteliyor olması gerekir.
• ➡️ "-mez" eki olumsuzluk eki "-me/-ma" ile karıştırılmamalıdır. Sıfat-fiil eki olan "-mez" kalıcı bir nitelik bildirir (tükenmez kalem).