Şimdiki zaman eki (-yor)

Question

Bu eki cümlede nereye ekleyeceğimi bazen karıştırıyorum. Mesela "gel-" fiiline nasıl ekleneceğini biliyorum ama bazı fiillerde ses değişikliği olunca kafam karışıyor. Ayrıca olumsuz yaparken "-ma/-me" ekiyle birlikte kullanımını tam oturtamadım.

Answer 1

Şimdiki Zaman Eki (-yor)

Şimdiki zaman, içinde bulunduğumuz anda yapmakta olduğumuz işleri, eylemleri anlatmak için kullanılır. Türkçede şimdiki zaman anlamını vermek için fiillere "-yor" eki getirilir.

Kullanımı ve Kuralları

Şimdiki zaman eki "-yor", fiilin kök veya gövdesine eklenir. Bu ek, ünlü uyumlarına uymaz, her zaman kendi sabit haliyle (-yor) kullanılır. Ancak, eklendiği fiilin son harfine göre bazı değişiklikler olabilir:

• Fiil "-a, -e" ile bitiyorsa: Bu ünlüler, "-yor" ekinin "-y-" sesi ile birleşerek "-ı, -i, -u, -ü" olur. Bu olaya ünlü daralması denir.
  • bekleyor → bekliyor (bekle-yor → bekli-yor)
  • başlayor → başlıyor (başla-yor → başlı-yor)
• Fiil diğer ünlülerle (-ı, -i, -u, -ü, -o, -ö) bitiyorsa: Doğrudan "-yor" eki getirilir. Daralma olmaz.
  • okuyor
  • göryor

Olumlu, Olumsuz ve Soru Biçimleri

Şimdiki zaman, diğer zamanlar gibi olumlu, olumsuz ve soru şeklinde ifade edilebilir.

• Olumlu: Fiil + -yor + Şahıs Eki
  • Ben okuyorum
  • Sen gelyorsun
  • O yazyor
• Olumsuz: Fiil + -ma/-me + -yor + Şahıs Eki. Olumsuzluk eki "-ma/-me" daralmaya neden olur.
  • Ben okumuyorum (okuma-yor-um)
  • Sen gelmiyorsun (gelme-yor-sun)
  • O yazmıyor (yazma-yor)
• Soru: Fiil + -yor + mı/mi + Şahıs Eki
  • Ben okuyor muyum?
  • Sen gelyor musun?
  • O yazyor mu?

Örnek Cümleler

• Ahmet şu anda ders çalışıyor.
• Annem mutfakta yemek pişiriyor.
• Biz bu yaz Türkiye'ye gitmiyoruz.
• Siz bu akşam sinemaya gidiyor musunuz?

Not: "-yor" eki, bazen geniş zaman veya gelecek zaman anlamında da kullanılabilir. Örneğin, "Yarın İstanbul'a gidiyorum." cümlesinde eylem gelecekte gerçekleşecek olsa da şimdiki zaman eki kullanılmıştır. Bu, kesinleşmiş planları ifade etmenin bir yoludur.