Sitokinez
Sitokinez, hücre bölünmesinin son aşamasıdır. Bu süreçte, bir ana hücrenin sitoplazması iki yavru hücreye bölünür. Böylece, çekirdek bölünmesi (mitoz veya mayoz) tamamlandıktan sonra, iki ayrı ve bağımsız hücre oluşur.
Sitokinez Süreci Nasıl Gerçekleşir?
Sitokinez, hayvan hücreleri ve bitki hücrelerinde farklı mekanizmalarla gerçekleşir.
Hayvan Hücrelerinde Sitokinez
- Bu süreç, boğumlanma olarak adlandırılır.
- Hücrenin ortasında, hücre zarının hemen altında bulunan aktin ve miyozin proteinlerinden oluşan bir halka (kasılma halkası) oluşur.
- Bu protein halkası kasılarak hücre zarını içe doğru çeker, tıpkı bir ipin üzerine çekilmesi gibi.
- Boğumlanma derinleştikçe iki yavru hücre birbirinden ayrılır.
Bitki Hücrelerinde Sitokinez
- Bitki hücrelerinin sert bir hücre duvarı olduğu için boğumlanma gerçekleşemez.
- Bunun yerine, orta lamel adı verilen yapı oluşturulur.
- Golgi aygıtından gelen kesecikler, hücrenin ortasında toplanarak fragmoplast adı verilen bir yapı oluşturur.
- Bu kesecikler, hücre plakası oluşturmak için birleşir ve orta lamel olarak hücreyi ikiye böler.
- Daha sonra, her iki yavru hücre de kendi hücre duvarını bu orta lamelin üzerine inşa eder.
Sitokinez ve Karyokinez İlişkisi
Bu iki süreç genellikle birbirine karıştırılır. Aradaki fark şudur:
- Karyokinez: Hücrenin çekirdeğinin bölünmesidir. (Mitoz veya Mayoz)
- Sitokinez: Hücrenin sitoplazmasının bölünmesidir.
Genellikle karyokinezden hemen sonra sitokinez gerçekleşir. Ancak bazı durumlarda (örneğin bazı mantar hücrelerinde veya insan kas hücrelerinde) sitokinez olmaz ve çok çekirdekli hücreler oluşur.
Sitokinez'in Önemi
- Büyüme ve Gelişme: Çok hücreli canlıların büyümesi için yeni hücrelerin oluşmasını sağlar.
- Üreme: Eşeysiz üremede (örneğin amipin bölünerek çoğalması) temel süreçtir.
- Doku Onarımı: Yaralanmalardan sonra hasarlı dokuların onarılması için yeni hücrelerin oluşturulmasına olanak tanır.
Özetle, sitokinez, hücre döngüsünün hayati bir parçasıdır ve genetik materyalin eşit şekilde iki yeni hücreye aktarılmasını tamamlayan fiziksel bölünme işlemidir.
