# 🏛️ Sovyetler Birliği (SSCB) Ne Zaman Dağıldı? Tarihin Dönüm Noktası
20. yüzyılın en önemli jeopolitik olaylarından biri olan Sovyetler Birliği'nin dağılışı, dünya düzenini kökten değiştiren bir sürecin sonunu temsil eder. Bu yazıda, SSCB'nin dağılma tarihini, nedenlerini ve sonuçlarını ele alacağız.
📅 Resmi Dağılma Tarihi: 26 Aralık 1991
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) resmi olarak 26 Aralık 1991 tarihinde dağıldı. Bu tarihte, Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti, ülkenin dağıldığını resmen ilan eden bir kararı kabul etti. Ancak süreç, bu tarihten aylar önce başlamıştı.
⏳ Dağılma Sürecindeki Kritik Tarihler
- 📉 1985-1991: Mihail Gorbaçov'un Perestroyka (yeniden yapılanma) ve Glasnost (açıklık) politikalarıyla başlayan reform süreci.
- 🪨 9 Kasım 1989: Berlin Duvarı'nın yıkılması, Doğu Bloku'nda çözülmenin sembolik başlangıcı.
- 🚩 11 Mart 1990: Litvanya'nın bağımsızlığını ilk ilan eden cumhuriyet olması.
- ⚖️ 12 Haziran 1991: Boris Yeltsin'in Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nde ilk devlet başkanı seçilmesi.
- 🔄 19-21 Ağustos 1991: Komünist Parti hardliner'larının Gorbaçov'a karşı başarısız darbe girişimi.
- 🤝 8 Aralık 1991: Rusya, Ukrayna ve Belarus liderlerinin SSCB'yi fesheden ve Bağımsız Devletler Topluluğu'nu (BDT) kuran Belavezha Anlaşmaları'nı imzalaması.
- 🏁 25 Aralık 1991: Mihail Gorbaçov'un Sovyetler Birliği Devlet Başkanlığı'ndan istifa etmesi.
- 📜 26 Aralık 1991: SSCB'nin resmen dağıldığının ilan edilmesi.
🔍 Dağılmanın Temel Nedenleri
📉 Ekonomik Çöküş
Merkezi planlı ekonomi modelinin verimsizliği, kronik mal kıtlığı, petrol fiyatlarındaki düşüş ve ağır savunma harcamaları, ekonomiyi iflas noktasına getirdi.
🌍 Milliyetçilik Dalgası
15 Sovyet cumhuriyetinde yükselen bağımsızlık talepleri, birliği bir arada tutan ideolojik çimentoyu aşındırdı.
🕊️ Soğuk Savaş'ın Maliyeti
ABD ile silahlanma yarışı ve Afganistan savaşı gibi dış maceralar, ekonomik kaynakları tüketti.
🔓 Glasnost ve Kontrol Kaybı
Gorbaçov'un açıklık politikası, sistemin eleştirilmesine ve halkın bilinçlenmesine yol açtı, ancak süreci kontrol edemedi.
🌎 Dağılmanın Küresel Sonuçları
- 🇷🇺 Rusya Federasyonu: SSCB'nin başlıca halef devleti olarak uluslararası kuruluşlardaki yerini aldı.
- 🆓 15 Yeni Devlet: Estonya, Letonya, Litvanya, Belarus, Ukrayna, Moldova, Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Rusya.
- ☮️ Soğuk Savaş'ın Sonu: İki kutuplu dünya düzeni sona erdi, ABD tek süper güç olarak kaldı.
- 🧱 Varşova Paktı'nın Dağılması: Doğu Avrupa'da komünist rejimler çöktü, NATO genişlemesi başladı.
- 💥 Yeni Çatışma Alanları: Dağlık Karabağ, Transdinyester, Abhazya, Güney Osetya gibi "donmuş çatışmalar" ortaya çıktı.
📚 Tarihsel Değerlendirme
SSCB'nin dağılışı, 1917 Ekim Devrimi'yle başlayan 74 yıllık bir tarihsel deneyimin sonunu temsil etti. Bu olay, sadece bir devletin çöküşü değil, aynı zamanda bir ideolojinin pratikte iflasının da ilanıydı. Günümüzün jeopolitik gerilimlerinin birçoğunun kökeni, bu dağılma sürecinin mirasında yatmaktadır.
Sovyetler Birliği'nin dağılması, tarihçiler tarafından "barışçıl bir devrim" olarak nitelendirilse de, ardından gelen ekonomik sıkıntılar ve bölgesel çatışmalar, bu geçişin bedelinin ağır olduğunu göstermiştir. Tarihin bu kritik dönüm noktası, ulusların kaderlerini belirlemede ideoloji, ekonomi ve kimlik politikalarının iç içe geçmiş karmaşık ilişkisini anlamak için önemli dersler sunmaktadır.
