🌿 Stoma Nedir?
Stoma (çoğulu: stomata), bitkilerin yaprak, gövde gibi organlarında bulunan ve gaz alışverişini sağlayan mikroskobik açıklıklardır. Genellikle yaprakların alt yüzeyinde yoğunlaşmışlardır.
🔬 Stomanın Yapısı
Bir stoma şu kısımlardan oluşur:
- 🟢 Stoma Açıklığı (Por): Gazların geçişine izin veren açıklık.
- 🟢 Koruyucu Hücreler (Stoma Hücreleri): Açıklığın her iki yanında bulunan, stomanın açılıp kapanmasını kontrol eden böbrek şeklindeki hücreler.
Koruyucu hücreler, kloroplast içeren ve fotosentez yapabilen özelleşmiş hücrelerdir. Bu hücrelerdeki turgor basıncı değişimleri, stomanın açılıp kapanmasını sağlar.
🎯 Stomanın Görevleri
- 💨 Gaz Alışverişi: Fotosentez için gerekli olan karbondioksit (CO₂) gazının bitkiye girişini sağlar. Aynı zamanda fotosentez sonucu oluşan oksijen (O₂) gazının ve solunum sonucu oluşan su buharının dışarı atılmasını sağlar.
- 💧 Terleme (Transpirasyon): Bitkilerin topraktan aldığı suyun, yapraklardan su buharı şeklinde atmosfere verilmesi olayıdır. Bu süreç, bitkideki su ve mineral taşınmasında etkilidir ve aynı zamanda bitkinin serinlemesini sağlar.
⚖️ Stoma Açılıp Nasıl Kapanır?
Stomaların açılıp kapanması, koruyucu hücrelerdeki turgor basıncının değişmesiyle kontrol edilir:
- ☀️ Aydınlık: Işık varlığında koruyucu hücrelerde fotosentez başlar. Fotosentez sonucu üretilen şeker, hücre içi ozmotik basıncı artırır. Hücre su alarak şişer (turgor) ve stoma açılır.
- 🌙 Karanlık: Işık olmadığında fotosentez durur. Karbondioksit miktarı artar. Hücreler su kaybederek gevşer (plazmoliz) ve stoma kapanır.
- 💦 Su Miktarı: Bitki yeterli suya sahip değilse (kuraklık), stomalar kapanarak su kaybını önler.
📝 Özet
Stomalar, bitkilerin hayati fonksiyonları olan fotosentez, solunum ve terleme için vazgeçilmez yapılardır. 🍃 Çevresel koşullara duyarlı bir şekilde açılıp kapanarak bitkinin yaşamını sürdürmesine yardımcı olurlar.
