# 📚 Tanzimat Edebiyatı AYT Ders Notu
🎭 Tanzimat Edebiyatı Nedir?
Tanzimat Edebiyatı, Osmanlı Devleti'nde 1860 yılında başlayan ve modern Türk edebiyatının temellerinin atıldığı bir dönemdir. "Tanzimat" kelimesi "düzenlemeler, yenilikler" anlamına gelir. Bu dönemde edebiyatımız Batı'dan etkilenmeye başlamış ve yeni türler ortaya çıkmıştır.
⏳ Tanzimat Dönemi'nin Önemli Tarihleri
- 📜 1839: Tanzimat Fermanı ilan edildi (Gülhane Hatt-ı Hümayunu)
- 📰 1860: İlk özel gazete Tercüman-ı Ahvâl çıktı (Şinasi ve Agâh Efendi)
- 📖 1860: İlk tiyatro eseri Şair Evlenmesi (Şinasi)
- 🔄 1896: Servet-i Fünun dergisi kuruldu (Tanzimat'ın sonu)
✨ Tanzimat Edebiyatı'nın Genel Özellikleri
🆕 Yenilikler (Batı Etkisi)
- 🎭 Roman, hikâye, tiyatro gibi yeni türler edebiyatımıza girdi
- 📰 Gazeteler yaygınlaştı, halka ulaşmak kolaylaştı
- ✍️ Eserlerde toplumsal konular işlenmeye başlandı
- 👥 "Halkı aydınlatma" amacı öne çıktı
📜 Geleneksel Özellikler (Devam Edenler)
- 🖋️ Divan edebiyatı nazım biçimleri (gazel, kaside) kullanılmaya devam edildi
- 🔤 Ağır ve süslü dil kısmen devam etti
- 👑 "Sanat için sanat" anlayışı bazı yazarlarda görüldü
👨🏫 Tanzimat Edebiyatı'nın İki Dönemi
1. Dönem (1860-1876) 🥇
Özellikleri: Daha çok toplum için sanat anlayışı, vatan, millet, hak, adalet gibi konular işlendi.
🎭 Önemli Sanatçıları:
- Şinasi: İlk özel gazete, ilk tiyatro, ilk makale
- Namık Kemal: Vatan şairi, "Vatan yahut Silistre", "İntibah"
- Ziya Paşa: "Harabat" antolojisi, "Terci-i Bend"
- Ahmet Mithat Efendi: Halkı eğitmek için yazdı, "Felatun Bey ile Rakım Efendi"
2. Dönem (1876-1896) 🥈
Özellikleri: Daha çok sanat için sanat anlayışı, bireysel konular, dil daha ağır.
🎭 Önemli Sanatçıları:
- Recaizade Mahmut Ekrem: "Araba Sevdası" (ilk realist roman)
- Abdülhak Hamit Tarhan: "Makber" (şiir), "Eşber" (tiyatro)
- Samipaşazade Sezai: "Sergüzeşt" (roman), "Küçük Şeyler" (ilk modern hikâye)
- Nabizade Nazım: "Karabibik" (ilk köy romanı), "Zehra" (ilk psikolojik roman)
📚 Tanzimat Edebiyatı'nda Türler ve İlkler
- 📰 İlk özel gazete: Tercüman-ı Ahvâl (1860)
- 🎭 İlk tiyatro: Şair Evlenmesi (Şinasi, 1860)
- 📖 İlk roman: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (Şemsettin Sami, 1872)
- 🕵️ İkinci roman: İntibah (Namık Kemal, 1876)
- 🌾 İlk köy romanı: Karabibik (Nabizade Nazım, 1890)
- 📝 İlk makale: Mukaddime (Şinasi, Tercüman-ı Ahvâl gazetesi)
- 📚 İlk antoloji: Harabat (Ziya Paşa, 1874)
💡 AYT'de Çıkabilecek Önemli Noktalar
- ✅ Tanzimat edebiyatı 1860'ta başlar, 1896'da Servet-i Fünun'la biter.
- ✅ Birinci dönemde "toplum için sanat", ikinci dönemde "sanat için sanat" anlayışı hakimdir.
- ✅ Dil ve üslup birinci dönemde daha sade, ikinci dönemde daha ağırdır.
- ✅ Romanlarda yanlış Batılılaşma sık işlenen temadır.
- ✅ Tanzimat şiirinde biçim eski, içerik yenidir (Gazel biçiminde vatan sevgisi işlenmesi gibi).
🔍 Önemli İpucu: Tanzimat sanatçılarının çoğu devlet adamı, gazeteci ve aydın kimliğine sahiptir. Eserlerinde toplumu eğitmeyi ve Batılı değerleri tanıtmayı amaçlamışlardır.
