📜 Tanzimat Edebiyatı'nın İkinci Dönemi: "Sanat, Sanat İçindir"
Tanzimat Edebiyatı, genellikle iki döneme ayrılarak incelenir. Birinci dönemde "Sanat, toplum içindir" anlayışı hakimken, ikinci dönemde bu anlayış büyük ölçüde değişmiştir. Bu yazıda, ikinci dönem Tanzimat Edebiyatının karakteristik özelliklerini inceleyeceğiz.
🎯 Temel Anlayış: "Sanat, Sanat İçindir"
Bu dönem sanatçıları, sanatı toplumsal faydadan çok, estetik güzellik ve sanatsal mükemmellik için icra etmişlerdir. Edebiyat, bir araç olmaktan çok bir amaç haline gelmiştir.
- ✅ Bireysellik Ön Planda: Duygular, aşk, ölüm, tabiat gibi bireysel temalar işlenmiştir.
- ✅ Dil ve Üslup: Dil oldukça ağır ve süslüdür. Arapça ve Farsça kelime ile tamlamalar sıkça kullanılmıştır.
- ✅ Batı Etkisi: Fransız edebiyatı, özellikle de Romantizm akımı bu dönem yazarları üzerinde derin bir etki bırakmıştır.
✍️ Önemli Temsilcileri ve Eserleri
Bu dönemin en önemli isimleri şunlardır:
- 📖 Recaizade Mahmut Ekrem: Edebiyat teorisi üzerine yazdığı "Talim-i Edebiyat" kitabı ve realizmin ilk örneği sayılan romanı "Araba Sevdası" ile tanınır. "Her güzel şey şiirin konusudur" görüşünü savunmuştur.
- 📖 Abdülhak Hamit Tarhan: "Şair-i Azam" (Büyük Şair) olarak anılır. Eserlerinde ölüm, metafizik, tabiat ve aşk temalarını coşkulu bir üslupla işlemiştir. Makber, Sahra, Ölü gibi eserleri vardır.
- 📖 Samipaşazade Sezai: Realist ve natüralist etkiler taşıyan "Sergüzeşt" romanı ve "Küçük Şeyler" adlı öykü kitabıyla tanınır.
- 📖 Nabizade Nazım: İlk köy romanı kabul edilen "Karabibik" ve ilk psikolojik roman denemesi "Zehra"nın yazarıdır.
- 📖 Muallim Naci: Eski edebiyat geleneğini savunmuş, Recaizade Mahmut Ekrem ile "Kafiye göz için mi, kulak için mi?" tartışmasını yapmıştır.
🆚 Birinci ve İkinci Dönem Karşılaştırması
- ➡️ Amaç: 1. Dönem "Toplum için sanat" | 2. Dönem "Sanat için sanat"
- ➡️ Dil: 1. Dönem nispeten sade | 2. Dönem ağır ve süslü
- ➡️ Tema: 1. Dönem hak, adalet, vatan | 2. Dönem aşk, ölüm, bireysel duygular
- ➡️ Şiir: 1. Dönem biçimsel olarak eski, içerik olarak yeni | 2. Dönem biçim ve içerikte daha yenilikçi
💎 Sonuç
Tanzimat Edebiyatı'nın ikinci dönemi, Türk edebiyatının batılılaşma sürecinde önemli bir köşe taşıdır. Sanatçılar, edebiyatı toplumsal mesaj vermenin bir aracı olarak görmekten çıkarıp, onu başlı başına bir değer olarak kabul etmiş ve estetik kaygıyı ön plana çıkarmışlardır. Bu dönem, Servet-i Fünun edebiyatının da habercisi olmuştur.
