Tarihin Doğası
Tarih, geçmişte yaşamış insan topluluklarının faaliyetlerini, yer ve zaman göstererek, neden-sonuç ilişkisi içinde, belgelere dayanarak objektif bir şekilde inceleyen bir bilim dalıdır.
Tarihin Konusu Nedir?
Tarihin asıl konusu insandır ve insanın geçmişte meydana getirdiği her şeydir. Bu, savaşlar, antlaşmalar gibi siyasi olayların yanı sıra;
- Toplumların yaşayış biçimleri (ekonomi, kültür, sanat)
- İcatlar ve keşifler
- İnanç sistemleri ve düşünce akımları
- Günlük hayat ve sosyal ilişkiler
gibi çok geniş bir alanı kapsar.
Tarihin Yöntemi (Tarih Biliminin Özellikleri)
Tarih, deney ve gözlem yapamadığı için diğer bilimlerden (fizik, kimya gibi) farklı bir yöntem izler. Tarihçinin laboratuvarı arşivler, aletleri ise kaynaklardır (belgeler). Tarihçi şu aşamaları takip eder:
- Tarama (Kaynak Arama): Olayla ilgili bilgi veren her türlü malzeme toplanır. Kaynaklar, olayın geçtiği döneme göre ikiye ayrılır:
- Birinci El Kaynaklar (Ana Kaynak): Olayın yaşandığı dönemden kalan belgelerdir. (Örn: antlaşma metinleri, gazeteler, mektuplar, o döneme ait paralar)
- İkinci El Kaynaklar: Olaydan sonra yazılan, ana kaynaklardan yararlanılarak oluşturulan eserlerdir. (Örn: bir tarihçinin yazdığı makale veya kitap)
- Tasnif (Sınıflandırma): Toplanan belgeler; konularına, zamanlarına ve yerlerine göre sınıflandırılır.
- Tahlil (Çözümleme): Belgelerin gerçek olup olmadığı (doğrulukları) ve içerikleri incelenir. Bu aşamaya eleştiri de denir.
- Terkip (Sentez): Elde edilen bilgiler birleştirilerek bir sonuca varılır ve olay hikaye edilir (anlatılır).
Olay ve Olgu Kavramları
Tarihte iki önemli kavram vardır:
- Olay: Kısa sürede olup biten, somut ve tek tek durumlardır.
Örnek: İstanbul'un Fethi, Malazgirt Savaşı, Atatürk'ün Samsun'a çıkışı.
- Olgu: Olayların sonuçlarına bağlı olarak ortaya çıkan, uzun sürede gerçekleşen soyut ve genel durumlardır.
Örnek: Fetih bir olay iken, fetihle birlikte başlayan "Türklerin Anadolu'ya kesin olarak yerleşmesi" bir olgudur.
Tarihe Yardımcı Bilim Dalları
Tarih, geçmişi aydınlatmak için diğer birçok bilim dalından yardım alır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Arkeoloji: Kazı bilimi. Eski eserleri ortaya çıkarır.
- Coğrafya: Olayların geçtiği yerin özelliklerini inceler.
- Kronoloji: Zaman bilimi. Olayların oluş sırasını verir.
- Paleografya: Eski yazıları okuma bilimi.
- Antropoloji: Irk bilimi.
- Filoloji: Dil bilimi. Dilleri inceler.
Sonuç olarak tarih, sadece geçmişte olanları anlatmakla kalmaz, aynı zamanda geçmişi anlayarak bugünü yorumlamamıza ve geleceğe ışık tutmamıza yardımcı olur.
