🌱 Temel Doku (Temel Parankima) Nedir?
Bitkilerin büyümesinde, fotosentez yapmasında, besin ve su depolamasında görev alan, ince çeperli ve canlı hücrelerden oluşan dokudur. Bitkinin hemen hemen her bölümünde bulunur ve diğer dokular arasını doldurur.
🎯 Temel Dokunun Başlıca Görevleri:
- ✅ Fotosentez: Yapraklardaki parankima hücrelerinde kloroplast bulunur ve besin üretimi gerçekleşir.
- ✅ Depolama: Kök ve gövdelerde nişasta, şeker, su gibi maddeleri depolar.
- ✅ Gaz Alışverişi: Hücreler arasındaki boşluklarla havanın dolaşımını sağlar.
- ✅ Salgılama: Bazı parankima hücreleri salgı maddeleri üretir.
🔬 Temel Dokunun Çeşitleri
Bitkilerde temel doku, görevlerine ve hücre yapılarına göre üç ana gruba ayrılır.
🌿 1. Parankima Doku
Bu doku, temel dokunun en yaygın ve genel tipidir.
- 💡 Hücre Yapısı: İnce çeperli, bol sitoplazmalı, canlı hücrelerdir. Hücreler arasında boşluklar bulunur.
- 💡 Görevleri: Fotosentez, depolama, gaz alışverişi ve yaraların onarılması (rejenerasyon).
- 💡 Bulunduğu Yerler: Yaprağın mezofil tabakası, genç gövde ve köklerin öz bölgesi, meyve etleri.
💪 2. Kollenkima Doku (Pelet Dokusu)
Bitkiye mekanik destek sağlayan, ancak hücreleri canlı olan bir dokudur.
- 📌 Hücre Yapısı: Canlı hücrelerdir. Hücre çeperleri kalınlaşmıştır, ancak bu kalınlaşma düzensizdir (köşelerde daha fazladır). Bu sayede hem destek sağlar hem de esneklik kazandırır.
- 📌 Görevi: Bitkinin genç dalları, yaprak sapı ve çiçek sapı gibi büyümekte olan organlarına desteklik ve esneklik sağlar. Rüzgarda eğilip bükülmeyi kolaylaştırır.
- 📌 Bulunduğu Yerler: Genç gövde, yaprak sapı ve yaprağın orta damarında epidermis tabakasının hemen altında yer alır.
🪨 3. Sklerenkima Doku (Sert Doku)
Bitkiye sertlik ve dayanıklılık kazandıran, en güçlü destek dokusudur.
- 🪵 Hücre Yapısı: Hücre çeperleri lignin (odun özüsü) birikmesiyle çok kalınlaşmıştır. Bu işlem sonucunda hücrenin içi boşalır ve hücre ölür. İki tip hücreden oluşur: Sklerenkima lifleri (uzun, ince hücreler) ve Skereidler (kısa, geniş hücreler).
- 🪵 Görevi: Bitkinin sertlik kazanmış, büyümesi durmuş kısımlarına mekanik destek sağlar. Çekme ve eğilme gibi kuvvetlere karşı direnç gösterir.
- 🪵 Bulunduğu Yerler: Ceviz, şeftali gibi meyvelerin çekirdek kabukları; armut, ayva gibi meyvelerdeki sert tanecikler; odunsu bitkilerin gövde ve kökleri.
📊 Karşılaştırma Tablosu
🧪 Hücre Canlılığı
- ➡️ Parankima: Canlı
- ➡️ Kollenkima: Canlı
- ➡️ Sklerenkima: Ölü
🧱 Hücre Çeperi
- ➡️ Parankima: İnce
- ➡️ Kollenkima: Kalın (düzensiz, ligninleşmemiş)
- ➡️ Sklerenkima: Çok Kalın (ligninleşmiş)
🎭 Esneklik/Sertlik
- ➡️ Parankima: Esnek değil
- ➡️ Kollenkima: Esnek
- ➡️ Sklerenkima: Sert ve Dayanıklı
