📏 Temel ve Türetilmiş Nicelikler
Fizikte, fiziksel nicelikler ölçülebilen ve hesaplanabilen büyüklüklerdir. Bunlar, tanımlanma şekillerine göre iki ana gruba ayrılır: Temel Nicelikler ve Türetilmiş Nicelikler.
⚖️ Temel Nicelikler
Bu nicelikler, başka hiçbir fiziksel niceliğe bağlı olmadan tanımlanır. Diğer tüm nicelikler bu temel büyüklükler cinsinden ifade edilir.
- ✅ Bağımsızdır: Kendi başlarına tanımlanırlar, başka niceliklere ihtiyaç duymazlar.
- ✅ Sayıları Sınırlıdır: Uluslararası Birimler Sisteminde (SI) 7 tane temel nicelik bulunur.
- ✅ Birimleri Temeldir: Bu niceliklerin birimleri, diğer tüm birimlerin temelini oluşturur.
📋 SI Sistemindeki 7 Temel Nicelik ve Birimleri:
- 🕰️ Uzunluk → metre (m)
- ⚖️ Kütle → kilogram (kg)
- ⏱️ Zaman → saniye (s)
- 🌡️ Elektrik Akımı → amper (A)
- 💡 Termodinamik Sıcaklık → kelvin (K)
- 🧪 Madde Miktarı → mol (mol)
- 💡 Işık Şiddeti → candela (cd)
➗ Türetilmiş Nicelikler
Bu nicelikler, bir veya daha fazla temel niceliğin matematiksel işlemlerle (çarpma, bölme vb.) bir araya getirilmesiyle tanımlanır.
- ✅ Bağımlıdır: Tanımları temel niceliklere dayanır.
- ✅ Sayıları Çok Fazladır: Sonsuz sayıda türetilmiş nicelik tanımlanabilir.
- ✅ Birimleri Türetilmiştir: Birimleri, temel birimlerin kombinasyonundan oluşur.
📋 Yaygın Türetilmiş Nicelik Örnekleri:
- 📐 Alan → \( \text{Uzunluk} \times \text{Uzunluk} = m^2 \)
- 🧪 Hacim → \( \text{Uzunluk} \times \text{Uzunluk} \times \text{Uzunluk} = m^3 \)
- 🚀 Hız → \( \frac{\text{Uzunluk}}{\text{Zaman}} = m/s \)
- 💪 Kuvvet → \( \text{Kütle} \times \text{İvme} = kg \cdot m/s^2 \) (Newton, N)
- ⚡ Enerji → \( \text{Kuvvet} \times \text{Uzunluk} = kg \cdot m^2/s^2 \) (Joule, J)
🎯 Temel Farkların Özeti
- Tanım: Temel nicelikler bağımsız, türetilmiş nicelikler bağımlıdır.
- Sayı: Temel nicelikler 7 tanedir, türetilmiş nicelikler ise sonsuz sayıdadır.
- Birim: Temel niceliklerin birimleri temel birimlerdir (m, kg, s...). Türetilmiş niceliklerin birimleri ise bu temel birimlerin kombinasyonlarıdır (m/s, N, J...).
💡 Küçük Bir İpucu: Bir niceliğin temel mi yoksa türetilmiş mi olduğunu anlamak için "Bu nicelik, başka hangi niceliklerden türetilebilir?" sorusunu sorabilirsin. Cevap yoksa temel, bir veya daha fazla nicelik sayabiliyorsan türetilmiş niteliğindedir.
