🌱 Tohumun Yapısına Giriş
Tohum, çiçekli bitkilerde (angiospermler) döllenme sonucu oluşan, yeni bir bitkiyi meydana getirebilecek olan yapıdır. Bir tohum, genellikle üç temel kısımdan oluşur: embriyo, endosperm ve tohum kabuğu.
🧬 1. Embriyo (Bitki Taslağı)
Embriyo, tohumun içinde bulunan ve ileride yeni bir bitkiye dönüşecek olan minyatür bitki taslağıdır. Embriyonun kendi içinde de farklı bölümleri vardır:
- ✅ Kökçük (Radikula): Embriyonun kök kısmını oluşturur. Tohum çimlendiğinde toprağa doğru uzayarak bitkinin kök sistemini meydana getirir.
- 🌱 Gövdecik (Plumula): Embriyonun gövde kısmıdır. Çimlenme sırasında toprak yüzeyine doğru büyüyerek bitkinin gövdesini ve yapraklarını oluşturur.
- 🍃 Çenek Yapraklar (Kotiledonlar): Embriyonun yaprak benzeri kısımlarıdır. Monokotil bitkilerde bir tane, dikotil bitkilerde ise iki tane bulunur. Çimlenmenin ilk aşamalarında besin depolama veya fotosentez yapma görevi görürler.
💎 2. Endosperm (Besidoku)
Endosperm, tohumun çimlenmesi sırasında embriyonun büyümesi için gerekli olan besin maddelerini depolayan dokudur. Bu besinler genellikle nişasta, protein ve yağlardan oluşur.
- 📌 Oluşumu: Çiçekli bitkilerde, polen tüpünden gelen sperm hücrelerinden biri yumurta hücresini döllerken (zigot oluşur), diğeri ise endospermi oluşturmak üzere polar çekirdeklerle birleşir. Bu olaya çift döllenme denir.
- ➡️ İşlevi: Embriyo, fotosentez yapıp kendi besinini üretene kadar büyümesi için gerekli enerjiyi endospermden sağlar. Fasulye ve bezelye gibi bazı bitkilerde besinler çeneklerde depolandığı için endosperm gelişim sırasında tükenir.
🥜 3. Tohum Kabuğu (Testa)
Tohum kabuğu, tohumun en dış katmanını oluşturan sert ve koruyucu bir örtüdür.
- 🛡️ Görevi: Embriyo ve endospermi fiziksel hasarlardan, hastalıklardan ve su kaybından korumaktır.
- ⏳ Çimlenme ile İlişkisi: Tohum kabuğu genellikle suyu ve oksijeni geçirgen olduğu için çimlenmenin başlamasında kritik bir rol oynar. Bazı tohumlarda kabuk çok serttir ve çimlenmenin gerçekleşebilmesi için önce yıpranması (skorifikasyon) veya sindirim sisteminden geçmesi gerekir.
🎯 Özet Tablosu
Tohumun yapısını özetlemek gerekirse:
- Embriyo: Yeni bitkiyi oluşturacak olan taslak. 🌱
- Endosperm: Embriyoya besin sağlayan depo dokusu. 💎
- Tohum Kabuğu: Tohumu dış etkenlerden koruyan sert katman. 🥜
💡 Örnek: Bir fasulye tohumunu ele alalım. Dışındaki sert ve renkli kısım tohum kabuğudur. Kabuğu soyduğumuzda ikiye ayrılan yağlı yapraklar çeneklerdir (besin depolarlar). Bu çeneklerin arasında kalan ufak yapı ise kökçük ve gövdecikten oluşan embriyodur. Fasulyede endosperm, embriyo gelişirken tüketilmiştir.
