🌍 Trablusgarp Savaşı (1911): Nedenleri ve Sonuçları
Trablusgarp Savaşı, 1911-1912 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu ile İtalya Krallığı arasında gerçekleşen bir savaştır. Bu savaş, Osmanlı Devleti'nin Kuzey Afrika'daki son topraklarını kaybetmesiyle sonuçlanmıştır.
📜 Savaşın Nedenleri
- 💎 Hammadde ve Sömürge Arayışı: İtalya, birliğini geç tamamlamış ve sömürge yarışında geri kalmıştı. Zengin petrol yataklarına sahip olduğu düşünülen Trablusgarp'ı (bugünkü Libya) ele geçirmek istiyordu.
- ⚔️ Osmanlı'nın Zayıflığı: Osmanlı Devleti, bu dönemde Balkanlardaki sorunlar ve iç karışıklıklarla uğraşıyordu. Ordusunu ve donanmasını uzak bir cepheye güçlü bir şekilde göndermekte zorlanıyordu.
- 🤝 Diplomatik Onay: İtalya, savaş öncesinde diğer büyük Avrupa devletleriyle (Fransa, İngiltere, Almanya, Avusturya-Macaristan) yaptığı gizli görüşmelerde, Trablusgarp'ı işgal etmesine onay aldı.
- 📰 Kışkırtma: İtalyan basını, Trablusgarp'taki İtalyan vatandaşlarının güvende olmadığını ve Osmanlı yönetiminin bölgeyi ihmal ettiğini yazarak kamuoyu oluşturdu.
⚡ Savaşın Gelişimi
İtalya, 28 Eylül 1911'de Osmanlı Devleti'ne bir ültimatom verdi ve 29 Eylül'de Trablusgarp'ı işgale başladı. Osmanlı ordusu, denizden güçlü bir sevkiyat yapamadığı için bölgeye subaylarını gizlice gönderdi. Bu subaylar (Mustafa Kemal, Enver Paşa gibi) yerel halkı (Arapları ve Berberileri) örgütleyerek gerilla savaşı başlattılar ve İtalyan kuvvetlerini sahile hapsetmeyi başardılar.
İtalya, savaşı Osmanlı'ya kabul ettirebilmek için çatışmayı genişletti. Çanakkale'ye saldırdı, 12 Ada'yı işgal etti ve Beyrut'u bombaladı.
📜 Savaşın Sonuçları
- ✍️ Uşi Antlaşması (18 Ekim 1912): Balkan Savaşları'nın başlaması üzerine Osmanlı Devleti ateşkes istemek zorunda kaldı. İsviçre'nin Uşi (Ouchy) kentinde imzalanan antlaşmanın şartları şunlardır:
- 🚩 Osmanlı Devleti, Trablusgarp ve Bingazi'yi (bugünkü Libya) İtalya'ya bıraktı.
- 🏝️ Osmanlı, bölgedeki dini ve hukuki otoritesini (halifelik sıfatıyla) koruyacaktı. Ancak bu madde pratikte bir işe yaramadı.
- ⛵ İtalya, işgal ettiği On İki Ada'yı geçici olarak elinde tutacak, Osmanlı Devleti bölgedeki tüm askerini çekecekti. (Ancak adalar hiçbir zaman geri verilmedi ve II. Dünya Savaşı'ndan sonra Yunanistan'a bağlandı.)
- 🗺️ Osmanlı'nın Afrika'daki Varlığının Sonu: Bu savaş, Osmanlı İmparatorluğu'nun Afrika kıtasındaki 400 yıllık hakimiyetini resmen sona erdirdi.
- 💥 Balkan Devletlerine Cesaret: Osmanlı'nın bu uzak cephede zor durumda kalması ve ordusunun yıpranması, Balkan devletlerini Osmanlı'ya saldırmak konusunda cesaretlendirdi ve Balkan Savaşları'nın patlak vermesinde etkili oldu.
- 🌟 Yeni Liderlerin Ortaya Çıkışı: Mustafa Kemal (Atatürk), Enver Paşa gibi genç subaylar bu savaşta gösterdikleri başarılarla askeri ve siyasi kariyerlerinde öne çıktılar.
💡 Önemli Not: Trablusgarp Savaşı, I. Dünya Savaşı öncesinde "Bloklar" halinde şekillenen Avrupa siyasetinin tipik bir örneğidir. İtalya'nın bu hamlesi, diğer büyük güçlerin onayı olmadan yapılamazdı. Aynı zamanda, bu savaş Osmanlı Devleti'nin dağılma sürecinin ne kadar ilerlediğini ve artık topraklarını korumakta ne denli zorlandığını açıkça göstermiştir.
