🌱 Tropizma ve Nasti: Bitkilerde Hareket
Bitkiler, hayvanlar gibi yer değiştiremezler ancak çevrelerindeki uyaranlara karşı büyüme veya turgor basıncı değişiklikleri yoluyla tepki verebilirler. Bu tepkiler tropizma ve nasti olarak iki ana grupta incelenir.
➡️ Tropizma (Yönelim Hareketleri)
Tropizma, bir uyarının yönüne bağlı olarak gerçekleşen, geri dönüşü olmayan büyüme hareketleridir. Hareketin yönü, uyaranın geldiği yöne bağlıdır.
- 📌 Uyaranın Yönü Önemlidir: Bitki, uyaranın geldiği yöne doğru (pozitif) ya da tersi yöne (negatif) büyür.
- 📌 Büyüme ile Gerçekleşir: Hareket, hücre bölünmesi ve büyümesi sonucu oluşur. Bu nedenle yavaştır ve kalıcıdır.
- 📌 Çeşitleri:
- ☀️ Fototropizma: Işığa yönelim. Gövde ışığa doğru (+), kökler ışıktan uzağa (-) büyür.
- ⏬ Geotropizma: Yerçekimine yönelim. Kökler yerçekimi yönünde (+), gövde tersi yönde (-) büyür.
- 💧 Hidrotropizma: Suya yönelim. Kökler suya doğru büyür.
- 🪨 Tigmotropizma: Temasa yönelim. Sarmaşık gibi bitkilerin dokundukları desteğe sarılması.
Örnek: 🌻 Bir saksı bitkisini pencereye doğru çevirirseniz, bitki zamanla ışık kaynağına doğru büyüyecektir. Bu bir fototropizma örneğidir.
🌀 Nasti (Irgat Hareketleri)
Nasti, uyaranın yönünden bağımsız olarak gerçekleşen, turgor basıncındaki değişikliklerle oluşan hareketlerdir. Bu hareketler genellikle daha hızlıdır ve geri dönüşlüdür.
- 📌 Uyaranın Yönü Önemsizdir: Tepki, uyaranın geliş yönüne bağlı değildir. Önemli olan uyaranın şiddetidir.
- 📌 Turgor ile Gerçekleşir: Hareket, bitkinin belirli bölgelerindeki hücrelerin su alıp şişmesi (turgor) veya su kaybedip gevşemesi sonucu oluşur. Büyüme gerektirmez.
- 📌 Çeşitleri:
- 🪴 Fotonasti: Işık şiddetine tepki. Akşamsefası çiçeklerinin akşam kapanıp sabah açılması.
- 🖐️ Sismonasti: Sarsıntı ve dokunmaya tepki. Küstüm otunun (Mimosa pudica) yapraklarına dokunulduğunda kapanması.
- 🌡️ Termonasti: Sıcaklık değişimine tepki. Lale ve kardelen çiçeklerinin sıcaklık arttığında açılması.
Örnek: ☘️ Küstüm otuna dokunduğunuzda yaprakları hemen aşağı doğru sarkar ve kapanır. Bu, uyaranın yönüne bağlı olmayan, turgor değişimiyle gerçekleşen bir sismonasti hareketidir.
🎯 Ana Farklar Özeti
- ✅ Hareketin Nedeni: Tropizma büyüme, nasti ise turgor değişimi ile olur.
- ✅ Uyaranın Yönü: Tropizmada yön önemliyken, nastide önemsizdir.
- ✅ Hız: Tropizma yavaş ve kalıcı, nasti genellikle hızlı ve geçicidir.
- ✅ Geri Dönüş: Tropizma geri dönüşsüz, nasti ise genellikle geri dönüşlüdür.
