🏘️ Türkiye'de Kırsal Yerleşmeler: Bir Bakış
Türkiye, coğrafi çeşitliliği ve farklı yaşam koşullarıyla kırsal yerleşmeler açısından zengin bir mozaik sunar. Kırsal yerleşmeler, genellikle tarım ve hayvancılık gibi faaliyetlerin ön planda olduğu, nüfus yoğunluğunun düşük olduğu yerleşim birimleridir. Bu yerleşmeler, bulundukları bölgenin doğal, ekonomik ve sosyal özelliklerinden etkilenerek farklı tiplerde ortaya çıkmıştır.
🏞️ Kırsal Yerleşme Tipleri
Türkiye'deki kırsal yerleşmeler, çeşitli kriterlere göre sınıflandırılabilir. Bunlardan bazıları şunlardır:
- 👨🌾 Yerleşme Dokusuna Göre: Dağınık, toplu ve çizgisel yerleşmeler.
- 📍 Yerleşme Sürekliliğine Göre: Köy, köyaltı yerleşmeleri (mahalle, divan, mezra, kom, oba, yayla).
- 💰 Ekonomik Faaliyetlerine Göre: Tarım, hayvancılık, ormancılık, balıkçılık yerleşmeleri.
🏘️ Yerleşme Dokusuna Göre Kırsal Yerleşmeler
*
Dağınık Yerleşmeler: Su kaynaklarının sınırlı olduğu veya arazinin engebeli olduğu yerlerde görülür. Evler birbirinden uzakta, tarım arazilerinin içinde yer alır. Karadeniz Bölgesi'nde yaygındır.
*
Toplu Yerleşmeler: Su kaynaklarının kısıtlı ve arazinin düz olduğu yerlerde görülür. Evler bir arada bulunur ve tarım arazileri yerleşim yerinin etrafında yoğunlaşır. İç Anadolu Bölgesi'nde sıkça rastlanır.
*
Çizgisel Yerleşmeler: Akarsu vadileri, yol kenarları veya kıyı şeritleri boyunca uzanan yerleşmelerdir. Yer şekilleri ve ulaşım imkanları bu yerleşme tipinin oluşmasında etkilidir.
📍 Yerleşme Sürekliliğine Göre Kırsal Yerleşmeler
*
Köyler: Nüfusu genellikle 2000'in altında olan, tarım ve hayvancılığın temel geçim kaynağı olduğu yerleşim birimleridir.
*
Köyaltı Yerleşmeleri: Köylerden daha küçük, genellikle mevsimlik veya geçici yerleşimlerdir.
*
Mahalle: Köyden büyük, birkaç evden oluşan yerleşim birimidir.
*
Divan: Özellikle Batı Karadeniz'de görülen, birkaç mahallenin bir araya gelmesiyle oluşan yerleşim birimidir.
*
Mezra: Genellikle tarım veya hayvancılık amacıyla kullanılan, birkaç evden oluşan geçici yerleşim birimidir.
*
Kom: Doğu Anadolu'da hayvancılıkla uğraşan ailelerin yaz aylarında hayvanlarını otlatmak için kullandıkları geçici yerleşim yeridir.
*
Oba: Göçebe veya yarı göçebe toplulukların konakladığı geçici yerleşim yeridir.
*
Yayla: Yüksek rakımlı, serin ve otlak alanları bulunan, genellikle yaz aylarında hayvan otlatmak veya dinlenmek amacıyla kullanılan yerleşim yeridir.
🌍 Türkiye'den Kırsal Yerleşme Örnekleri
*
Karadeniz Yaylaları: Rize, Trabzon, Artvin gibi illerde bulunan yaylalar, dağınık yerleşme dokusuna sahip, hayvancılık ve turizm faaliyetlerinin yapıldığı önemli kırsal yerleşmelerdir. Ayder Yaylası, Uzungöl Yaylası gibi.
*
Konya Ovası Köyleri: Toplu yerleşme dokusuna sahip, tarımın yoğun olarak yapıldığı köylerdir. Su kaynaklarının sınırlı olması, yerleşmelerin toplu halde bulunmasına neden olmuştur.
*
Ege Bölgesi Zeytinyağı Üretim Köyleri: Zeytinciliğin yaygın olduğu, kıyı şeridi boyunca uzanan çizgisel yerleşmelere örnek teşkil ederler.
*
Toros Dağları Yörük Köyleri: Hayvancılıkla geçinen, geleneksel yaşam tarzını sürdüren Yörüklerin yaşadığı köylerdir. Genellikle dağınık yerleşme dokusuna sahiptirler.
Türkiye'deki kırsal yerleşmeler, ülkenin kültürel ve coğrafi zenginliğini yansıtan önemli unsurlardır. Bu yerleşmelerin korunması ve geliştirilmesi, kırsal kalkınma açısından büyük önem taşımaktadır.
