Türklerin Kullandığı Takvimler
Tarih boyunca Türkler, farklı kültürlerle etkileşimleri, din değişiklikleri ve devlet yapılarının gelişimi sonucunda çeşitli takvim sistemleri kullanmışlardır. Bu takvimler sırasıyla şunlardır:
1. 12 Hayvanlı Türk Takvimi
Bu, Türklerin kullandığı bilinen en eski takvimdir. Adını, her yıla bir hayvanın adının verildiği 12 yıllık döngüden alır.
- Kökeni: Göktürkler ve Uygurlar döneminde kullanılmıştır.
- Özellikleri: Güneş yılına dayalıdır. Bir yıl 365 gün 5 saattir ve 12 aya bölünmüştür. Her yıl bir hayvan ismiyle anılır: Sıçan, Sığır, Pars, Tavşan, Ejderha, Yılan, At, Koyun, Maymun, Tavuk, Köpek, Domuz.
2. Hicri Takvim (Kameri Takvim)
Müslümanlığı kabul eden Türk devletleri, dini gün ve ayları takip edebilmek için bu takvimi benimsemişlerdir.
- Kökeni: Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicretini (622) başlangıç kabul eder.
- Özellikleri: Ay yılına (Kameri) dayalıdır. Bir yıl 354 gündür. Bu nedenle, Güneş yılına dayalı takvimlere göre her yıl 11 gün geri kalır. Ramazan, Kurban Bayramı gibi dini günler bu takvime göre belirlenir.
3. Celali Takvim
Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah döneminde hazırlanmış, bilimsel ve oldukça hassas bir takvimdir.
- Kökeni: 1079 yılında Ömer Hayyam başkanlığındaki bir kurul tarafından hazırlanmıştır.
- Özellikleri: Güneş yılına dayanır ve Gregoryen takviminden daha hassastır. Başlangıcı, Melikşah'ın tahta çıkışı ve Nevruz (21 Mart) olarak kabul edilmiştir. Tarım ve mali işlerde kullanılmıştır.
4. Rumi Takvim (Mali Takvim)
Osmanlı Devleti'nde resmi ve mali işlemlerde Hicri takvimle birlikte kullanılmıştır.
- Kökeni: 1677'de kullanıma girmiş, 1840'ta tamamen mali işlerde kullanılmak üzere düzenlenmiştir.
- Özellikleri: Güneş yılına dayanır. Başlangıç yılı Hicret'tir (MS 622). Ancak Güneş yılı esas alındığı için Hicri takvimden farklıdır. Jülyen takvimine dayanır ve Miladi takvimden 13 gün geridedir. 1 Mart yılbaşı kabul edilir.
5. Miladi Takvim
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra, uluslararası ticaret ve ilişkilerdeki uyumu sağlamak amacıyla kabul edilmiştir.
- Kökeni: İsa'nın doğumunu (0) başlangıç olarak alır. Gregoryen takvimi olarak da bilinir.
- Kabul Tarihi: 26 Aralık 1925 tarihli ve 698 sayılı "Takvimde Tarih Mebdeinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun" ile resmen kabul edilmiştir. 1 Ocak 1926'dan itibaren kullanıma girmiştir.
- Özellikleri: Güneş yılı esasına dayanır. Bir yıl 365 gün 6 saattir. Günümüzde dünyanın büyük bölümünde ortak takvim olarak kullanılmaktadır.
Özetle, Türkler tarihsel süreçte sırasıyla; 12 Hayvanlı Türk Takvimi, Hicri Takvim, Celali Takvim, Rumi Takvim ve nihayetinde Miladi Takvim'i kullanmışlardır. Bu geçiş, Türklerin sosyal, dini ve siyasi hayatlarındaki değişimlerin önemli bir göstergesidir.
