Necati Cumalı'nın unutulmaz eseri Tütün Zamanı, Türk edebiyatının köy gerçekliğini ve toplumsal değişimi en iyi yansıtan romanlarından biridir. 1959 yılında yayımlanan bu roman, Ege Bölgesi'nde tütün ekicilerinin hayatını, aşklarını, çatışmalarını ve değişen dünyaya ayak uydurma çabalarını epik bir dille anlatır. İncelememizde, bu edebi şaheserin temalarını, karakterlerini ve neden hâlâ güncelliğini koruduğunu ele alacağız.
Roman, 1950'li yıllarda Ege'de bir tütüncü köyünde geçer. Merkezinde, güçlü ve çalışkan bir kadın olan Zeliş ve ona âşık olan iki farklı dünyadan erkek – köylü Hasan ve ağanın oğlu, okumuş Cemal – vardır. Ancak olay örgüsü, basit bir aşk üçgeninin çok ötesine geçer. Cumalı, tütün tarlalarının emek yoğun dünyasını, köylünün toprakla, ağalık sistemiyle ve birbirleriyle ilişkisini, aynı zamanda şehre göç, makineleşme gibi dönemin getirdiği sosyo-ekonomik dönüşümleri de derinlemesine işler.
Romanın bel kemiğini oluşturur. Makineleşme, şehre göç, okumanın önemi gibi yeni değerler, köyün geleneksel yaşam tarzı ve ağalık sistemi ile çarpışır. Cemal karakteri bu ikilemin tam merkezinde durur.
Zeliş, Hasan ve Cemal arasındaki ilişki, sadece duygusal bir çekişme değil, aynı zamanda farklı sosyal sınıfların ve yaşam tarzlarının çatışmasıdır. Aşk, iktidar ilişkileri ve ekonomik bağımlılıkla iç içe geçmiştir.
Zeliş, döneminin çok ötesinde, güçlü iradeli, emeğiyle ayakta duran bir kadın portresi çizer. Roman, bir köy kadınının iç dünyasını, mücadelesini ve toplum içindeki konumunu derinlemesine sorgular.
Tütün ekiminin, bakımının, toplanmasının ve kurutulmasının zorlu süreçleri adeta bir ritüel gibi anlatılır. Cumalı, emeğin kutsallığını ve insanın doğayla olan mücadelesini şiirsel bir dille betimler.
Cumalı, şair kimliğini romana taşıyarak son derece şiirsel, betimleyici ve akıcı bir dil kullanır. Ege'nin doğasını, tütün tarlalarının kokusunu, köy hayatının ritmini okuyucunun tüm duyularına hitap edecek şekilde aktarır. Diyaloglar doğal ve karakterlerin sosyal konumlarını yansıtacak şekilde kurgulanmıştır. Gerçekçi (realist) anlatım, toplumsal gözlemle birleşir.
Tütün Zamanı, sadece bir dönem romanı değil, insan doğasına, tutkulara, değişime direnç ve uyum sağlama çabalarına dair evrensel bir hikayedir. Necati Cumalı, Ege insanının yaşamına öyle bir ayna tutar ki, okuyucu kendini tütün tarlalarının sıcaklığında, karakterlerin iç hesaplaşmalarının ortasında bulur. Türk edebiyatında "köy romanı" türünün ve toplumcu gerçekçi akımın başyapıtlarından biri olan bu eser, edebi değerini ve güncelliğini hiç yitirmemiştir.
📖 Okuyucuya Not: Eğer toplumsal değişimi karakterlerin derin psikolojisi üzerinden okumaktan, şiirsel bir dille yazılmış sağlam bir kurgudan ve unutulmaz bir Ege atmosferinden keyif alıyorsanız, Tütün Zamanı kitaplığınızda mutlaka bulunması gereken bir klasik.
