📜 Uygur Devleti: Yerleşik Hayata Geçen İlk Türk Devleti
Uygur Devleti, Türk tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. Diğer Türk devletlerinden farklı olarak göçebe yaşam tarzını bırakıp yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti olarak bilinir. Bu geçiş, onların kültür, ekonomi ve sosyal yapısında büyük değişikliklere yol açmıştır.
🏛️ Uygur Devleti'nin Kuruluşu ve Yükselişi
- 📍 Kuruluş Tarihi: 744 yılında, Orta Asya'da kurulmuştur.
- 👑 Kurucu: Kutluk Bilge Kül Kağan tarafından kurulmuştur.
- 🗺️ Başkent: Ötüken'den sonra Karabalgasun şehri başkent yapılmıştır. Bu, yerleşik hayata geçişin en önemli göstergelerinden biridir.
🏘️ Yerleşik Hayata Geçiş ve Sonuçları
Uygurların yerleşik hayata geçmesi, onların yaşam biçimini tamamen değiştirdi. Bu süreç şu şekilde gerçekleşti:
- ✅ Tarım: Toprağı işlemeye başladılar, sulama kanalları inşa ettiler ve tarımı temel geçim kaynağı haline getirdiler.
- ✅ Şehirleşme: Göçebe çadırları yerine, kalıcı evler ve büyük şehirler kurdular. Surlarla çevrili bu şehirlerde pazarlar, tapınaklar ve saraylar vardı.
- ✅ Ticaret: İpek Yolu üzerinde hakimiyet kurarak, ticareti geliştirdiler. Bu, onları zenginleştirdi ve farklı kültürlerle etkileşime soktu.
- ✅ Yazılı Kültür: Yerleşik hayat, yazılı eserlerin artmasına olanak sağladı. Bugün elimizdeki birçok yazılı Türk belgesi Uygur dönemine aittir.
🖋️ Kültür ve Medeniyet
Uygurlar, yerleşik hayatın getirdiği imkanlarla kültür ve medeniyet alanında büyük ilerlemeler kaydetti.
- 📚 Din: Önceleri Gök Tanrı inancına sahiptiler. Daha sonra Maniheizm, Budizm ve Hristiyanlık gibi dinleri benimsediler. Maniheizm, hayvansal ürünler yemeyi yasakladığı için tarıma yönelmelerinde etkili oldu.
- ✍️ Alfabe: Kendilerine özgü bir alfabe geliştirdiler. Soğd alfabesinden uyarlanan Uygur Alfabesi, sonraki yüzyıllarda Moğollar tarafından da kullanıldı.
- 🎨 Sanat ve Mimari: Kalıcı mimari eserler (tapınaklar, manastırlar, saraylar) inşa ettiler. Duvar resimleri (freskler) ve minyatür sanatında oldukça ilerlediler.
💔 Uygur Devleti'nin Yıkılışı
- 🌪️ Sebep: 840 yılında, Kırgızlar tarafından yıkıldılar.
- ➡️ Sonrası: Devletleri yıkıldıktan sonra Uygurlar, küçük beyli
