# Yapı İskelesi Nedir? (Vygotsky)
🧠 Bilişsel Gelişimde Destek Mekanizması
Yapı iskelesi (scaffolding), Rus psikolog Lev Vygotsky'nin sosyokültürel öğrenme kuramı içinde yer alan önemli bir kavramdır. Bu kavram, bir öğrencinin kendi başına yapamayacağı bir görevi, daha bilgili birinin (öğretmen, akran, ebeveyn) rehberliğiyle yapabilmesi sürecini ifade eder.
🏗️ Yapı İskelesi Kavramının Temelleri
Vygotsky'nin "Yakınsal Gelişim Alanı" (Zone of Proximal Development) kavramıyla doğrudan bağlantılı olan yapı iskelesi, öğrencinin potansiyel gelişim düzeyi ile mevcut gelişim düzeyi arasındaki boşluğu doldurmayı amaçlar. Tıpkı bir binanın inşası sırasında kullanılan iskeleler gibi, bu destek yapısı da öğrenci yeterlilik kazandıkça kademeli olarak kaldırılır.
🎯 Yapı İskelesinin Temel Özellikleri
- 📈 Yakınsal Gelişim Alanı'na odaklanma: Öğrencinin ulaşabileceği bir sonraki gelişim basamağına yönelik destek sağlanır
- 🤝 İşbirliğine dayalı öğrenme: Öğretmen ve öğrenci arasında karşılıklı etkileşim esastır
- 🔄 Kademeli sorumluluk aktarımı: Destek, öğrenci bağımsız hale geldikçe azaltılır
- 🎪 Görev parçalama: Karmaşık görevler daha küçük, yönetilebilir parçalara bölünür
- 🎭 Model olma: Öğretmen beceriyi gösterir, öğrenci gözlemler ve uygular
👨🏫 Yapı İskelesi Sürecinin Aşamaları
1. 🎯 Model Olma ve Yönlendirme
Öğretmen, öğrenciye ne yapması gerektiğini gösterir ve açıklar. Bu aşamada öğretmen aktif, öğrenci gözlemcidir.
2. 🧩 Görev Parçalama
Karmaşık beceriler daha küçük, yönetilebilir adımlara bölünür. Öğrenci her adımda başarı hissi yaşar.
3. 💬 Açık Yönlendirmeler
Öğretmen, öğrenciye net talimatlar ve ipuçları verir. "Şimdi bunu deneyelim", "Burada dikkat etmemiz gereken..." gibi.
4. 🤔 Sorgulama ve İpuçları
Öğretmen, öğrenciyi düşünmeye teşvik eden sorular sorar ve ipuçları vererek doğru yolu bulmasına yardımcı olur.
5. 👏 Geribildirim ve Övgü
Öğrencinin çabaları takdir edilir, gelişim alanlarına yönelik yapıcı geribildirim verilir.
6. 🚀 Destek Azaltma
Öğrenci beceride ustalaştıkça, öğretmen desteği kademeli olarak azaltılır ve sonunda tamamen kaldırılır.
🏫 Sınıf İçi Uygulama Örnekleri
- 📝 Yazma becerileri: Öğretmen bir kompozisyon yazarken düşüncelerini sesli ifade eder, öğrenci daha sonra benzer bir kompozisyon yazar
- 🔢 Matematik problemleri: Karmaşık problemler daha küçük adımlara bölünür, her adım ayrı ayrı öğretilir
- 🔬 Bilim deneyleri: Öğretmen deneyi gösterir, öğrenci aynı deneyi rehberlik altında tekrarlar
- 📚 Okuma stratejileri: Öğretmen okuma sırasında düşünme süreçlerini modelleyerek gösterir
✅ Yapı İskelesinin Faydaları
Yapı iskelesi yaklaşımı, öğrencilere sadece akademik beceriler kazandırmakla kalmaz, aynı zamanda:
- 🧩 Özgüven gelişimini destekler
- 💪 Bağımsız öğrenme becerilerini geliştirir
- 🎯 Öz-düzenleme becerilerini güçlendirir
- 🤝 İşbirliği ve iletişim becerilerini artırır
- 💡 Problem çözme yeteneğini geliştirir
⚠️ Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Etkili bir yapı iskelesi uygulaması için:
- ⏱️ Destek çok erken çekilmemeli, öğrenci hazır olmadan bırakılmamalı
- 📊 Öğrencinin bireysel ihtiyaçları dikkate alınmalı
- 🔄 Süreç esnek olmalı, öğrencinin hızına uyum sağlanmalı
- 🎭 Öğretmen, öğrencinin öğrenme sürecindeki rolünü iyi ayarlamalı
Vygotsky'nin yapı iskelesi kavramı, öğretmen-öğrenci etkileşiminin önemini vurgulayan ve günümüz eğitim yaklaşımlarını derinden etkilemiş temel bir pedagojik stratejidir. Bu yaklaşım, öğrenmeyi sadece bilgi aktarımı değil, sosyal bir etkileşim süreci olarak ele alır.
