🎨 2026 TYT'ye Hazırlık: Hız-Zaman Grafiği İvme Soruları Nasıl Çözülür?
Hız-zaman grafikleri, hareketli cisimlerin hızlarının zamanla nasıl değiştiğini gösteren önemli araçlardır. Bu grafikler sayesinde cismin hareketi hakkında birçok bilgiye ulaşabiliriz. Özellikle
ivme, bu grafiklerden kolayca hesaplanabilen bir değerdir. Gelin, yeni nesil TYT sorularında karşımıza çıkabilecek hız-zaman grafiği sorularını nasıl çözeceğimize yakından bakalım.
🚀 İvme Nedir?
İvme, bir cismin
hızındaki değişimin zamanla ne kadar hızlı olduğunu gösterir. Yani, hızlanma veya yavaşlama miktarını ifade eder. Matematiksel olarak, ivme (a):
$a = \frac{\Delta v}{\Delta t} = \frac{v_{son} - v_{ilk}}{t_{son} - t_{ilk}}$
Burada:
* $\Delta v$: Hızdaki değişimi,
* $\Delta t$: Zaman aralığını,
* $v_{son}$: Son hızı,
* $v_{ilk}$: İlk hızı ifade eder.
📈 Hız-Zaman Grafiğinde İvme Nasıl Bulunur?
Hız-zaman grafiğinde ivme, grafiğin
eğimine eşittir. Grafikteki herhangi iki nokta arasındaki hız değişiminin, bu değişimin gerçekleştiği zaman aralığına oranı bize ivmeyi verir.
- 📐 Grafiğin eğimini bulmak için, herhangi iki nokta seçin.
- ⏱️ Bu noktaların hız ve zaman değerlerini belirleyin.
- ➗ İvme formülünü kullanarak eğimi (ivmeyi) hesaplayın.
💡 Yeni Nesil TYT Sorularında İvme Yorumu
Yeni nesil TYT soruları genellikle sadece sayısal hesaplama değil, aynı zamanda
yorumlama becerisi de gerektirir. Hız-zaman grafiklerinde aşağıdaki noktalara dikkat etmek önemlidir:
- ⬆️ Grafik yukarı doğru ise, cisim hızlanıyor demektir. İvme pozitiftir.
- ⬇️ Grafik aşağı doğru ise, cisim yavaşlıyor demektir. İvme negatiftir.
- ➖ Grafik yatay ise, cismin hızı sabittir. İvme sıfırdır.
- 🔄 Eğimin büyüklüğü, ivmenin şiddetini gösterir. Eğim ne kadar dikse, ivme o kadar büyüktür.
✍️ Örnek Soru Çözümü
Aşağıdaki hız-zaman grafiğine göre, cismin 2-4 saniye arasındaki ivmesini bulunuz.
(Grafik hayali olarak şöyle olsun: 2 saniyede hız 10 m/s, 4 saniyede hız 20 m/s)
Çözüm:
* $v_{ilk} = 10 \, m/s$ (2. saniyedeki hız)
* $v_{son} = 20 \, m/s$ (4. saniyedeki hız)
* $t_{ilk} = 2 \, s$
* $t_{son} = 4 \, s$
$a = \frac{20 - 10}{4 - 2} = \frac{10}{2} = 5 \, m/s^2$
Cismin 2-4 saniye arasındaki ivmesi $5 \, m/s^2$'dir.
🎯 Unutma!
Hız-zaman grafiği sorularını çözerken grafiği dikkatlice inceleyin, eğimin ne anlama geldiğini ve hız değişiminin nasıl yorumlanacağını iyi öğrenin. Bol pratik yaparak bu konudaki başarınızı artırabilirsiniz. Başarılar!
