Yer Kabuğunun Bileşenleri
Yer kabuğu, Dünya'mızın en dış katmanıdır ve üzerinde yaşadığımız katı yüzeyi oluşturur. Bu katman, kıtaları ve okyanus tabanlarını kapsar ve çeşitli kayaçlar ile minerallerden meydana gelir.
1. Kimyasal Açıdan Bileşenler
Yer kabuğu, periyodik tablodaki birçok elementten oluşur, ancak bunların bolluk oranları birbirinden oldukça farklıdır. En yaygın bulunan elementler şunlardır:
- Oksijen (O): Yer kabuğunun yaklaşık %46'sını oluşturur. En bol bulunan elementtir.
- Silisyum (Si): Yer kabuğunun yaklaşık %28'ini oluşturur. Oksijen ile birleşerek silikat minerallerinin temelini oluşturur.
- Alüminyum (Al): Yaklaşık %8 oranında bulunur.
- Demir (Fe): Yaklaşık %6 oranında bulunur.
- Kalsiyum (Ca): Yaklaşık %4 oranında bulunur.
- Sodyum (Na), Potasyum (K), Magnezyum (Mg): Diğer önemli elementlerdir.
Bu elementler tek başlarına bulunmaz; bir araya gelerek mineralleri oluştururlar.
2. Mineral ve Kayaçlar
Elementlerin birleşmesiyle oluşan, belirli bir kimyasal formülü ve kristal yapısı olan katı maddelere mineral denir. Minerallerin de bir araya gelmesiyle kayaçlar oluşur. Yer kabuğu, başlıca üç farklı türde kayaçtan meydana gelir:
- Magmatik (Volkanik) Kayaçlar: Magmanın (erimiş kayaç) soğuyup katılaşmasıyla oluşur. Örnekler: Granit, bazalt, andezit.
- Sedimenter (Tortul) Kayaçlar: Diğer kayaçların aşınmasıyla oluşan parçacıkların (kum, çakıl, kil) veya organizma kalıntılarının birikip sıkışması ve çimentolaşmasıyla oluşur. Örnekler: Kumtaşı, kireçtaşı, kömür.
- Metamorfik (Başkalaşım) Kayaçlar: Magmatik veya sedimenter kayaçların yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime uğramasıyla (başkalaşım) oluşur. Örnekler: Mermer, şist, gnays.
3. Yapısal Olarak Bileşenler
Yer kabuğu, kalınlık ve bileşim açısından iki ana bölüme ayrılır:
- Kıtasal Kabuk: Kıtaları ve kıta sahanlıklarını oluşturur. Kalınlığı ortalama 35-40 km'dir, ancak dağlık bölgelerde 70 km'ye kadar çıkabilir. Bileşiminde daha hafif elementler (silisyum ve alüminyum) bol olduğu için yoğunluğu daha düşüktür. Granit yapıdadır.
- Okyanusal Kabuk: Okyanus tabanlarını oluşturur. Kalınlığı ortalama 5-10 km civarındadır, bu nedenle kıtasal kabuktan daha incedir. Bileşiminde daha ağır elementler (demir ve magnezyum) daha fazla olduğu için yoğunluğu daha yüksektir. Bazalt yapıdadır.
Özetle, yer kabuğu başlıca oksijen ve silisyum elementlerinden oluşur. Bu elementler çeşitli mineralleri, mineraller de magmatik, sedimenter ve metamorfik kayaçları oluşturur. Bu kayaçlar, kıtasal ve okyanusal kabuk olarak iki ana yapısal bölümde bulunur.
